Serbest Cumhuriyet Fırkası, Cumhuriyet devrinin çok partili hayata geçme çabalarından ikincisidir. Tarihi bilgim beni yanıltmıyorsa bu çabanın ilki Kazım Karabekir ve onunla aynı şekilde düşünen arkadaşlarının beraber kurduğu Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası. İkisinin de sonu malum… Ali Fethi Okyar Paris Büyükelçisiyken Mustafa Kemal Paşa’nın emriyle bir fırka kuruyor ve bu fırka yanılmıyorsam kurulduğu yıl kapatılıyor. Fırkanın kuruluşuna dair bir açıklama yapacak olursak şunu görüyoruz: “Mustafa Kemal Paşa, İsmet Paşa ve Ali Fethi Okyar Bey’in beraber organize ettiği bir muhalefet partisinden bahsediyoruz. Furu görüşlerde ne olursa olsun temel görüşü laiklik ve cumhuriyetçiliktir.” Kitabın önsözünde Mustafa Armağan kitap ve dönem üzerine birkaç kelam ettikten sonra şu ayrıntıya dikkat çekiyor: “nedense son derece mühim olan ara yerel seçimlerde yaşananlara girmekten kaçınarak” yazılmış bir hatırat. Mustafa Armağan’ın neden bu ayrıntıyı verdiğini tam olarak fehm edemedim. Yarın bir gün bir okumamda peşine düşeceğim bir soru buldum da denilebilir tabi… Ali Fethi Okyar, Paşa’ya karşı hareket edemeyeceğini onun karşısında duramayacağını ancak kendisinin tarafsız olarak iki parti arasında eşit olur ise bu harekete atılacağını ifade ediyor. Paşa da iki partinin sanki iki evladı gibi olup aralarında taraf tutmayacağını ifade ediyor ve söz veriyor. Ancak kitaptan anladığımız kadarıyla Paşa verdiği bu sözü tutmayarak desteğini İsmet Paşa’nın CHP’sinden yana kullanıyor. Ali Fethi Okyar bu yapılanları biraz da dönemin şartları gereği keskin bir dille yansıtamıyor olsa da konuşulanlardan anlaşılan bu. Genellikle kitapta İsmet Paşa’ya kerih gözle bakan Ali Fethi Okyar söz Mustafa Kemal Paşa’ya gelince edebini muhafaza edip sadece nakille geçiyor. Elbet vardır bir sebebi diyerek geçelim… Fırka’nın kaç milletvekilinin olacağı, CHP içerisinde bir muhalif kadro olarak muhalefet yapılması, Serbest Cumhuriyet Fırka’sına geçmek isteyenlerin Paşa’dan izin almasına bakılırsa aslında verilen oyların veya halkın ne dediği çok da önemli değil. Asıl mesele kitapta da ifade edilidi gibi dışarıdan Türkiye’ye bakan kimselerin şu sözleridir: “gerçekte bugünkü yönetim şekliniz lafzın Cumhuriyetse de, Cumhuriyet’ten ziyade diktatörlüğe benzemektedir.” Paşa bu eleştirileri de göz önüne alarak formalite de olsa muhalif bir fırka kurdurtmuştur. O kadar formalite ki kitapta yazdığına göre fırka kurulurken yazılan yazışmalar bile hem Mustafa Kemal Paşa, İsmet Paşa ve Ali Fethi Okyar tarafından tartışılıp o şekilde gazetecilere yayınlatılmıştır. Hatta Ali Fethi Okyar yanındayken Mustafa Kemal Paşa onun adına bir gazeteye mülakat bile vermiştir. Kitabı okurken hem orta sayfalarda hem de son sayfalara doğru basın ve iktidar ilişkilerini de görmek mümkün. Bu ne demokratlıktır kardeşim Maşallah dersiniz :D Tabi bu kitap Ali Fethi Okyar gözüyle yazılmış bir kitap. Dönemi yaşayan diğer insanların da varsa hatıraları okunup ona göre karar verilmeli. Aklıma takılan bir başka konu Ali Fethi Okyar’ın sonraki dönemde Paşa ile ilişkisi nasıldı? Bunun haricinde 1934 yılında Londra Büyükelçisi 39-41 arası Adalet Bakanı olmasında İsmet Paşa’nın tavrı nasıldı? Hatırattaki İsmet Paşa anlatımı İsmet Paşa’yı sevmiyor gibi. Hadi Mustafa Kemal Paşa’ya olan bağlılığı tamam, Londra Büyükelçiliğini anlarım da İsmet Paşa döneminde Adalet Bakanlığı’na nasıl geldi? Bu sorularla kendimi başbaşa bırakıyorum. :D

Serbest Cumhuriyet Fırkası Nasıl Doğdu, Nasıl Feshedildi?Ali Fethi Okyar · Ketebe Yayınevi · 201951 okunma

··

519 views

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Ahmet Mücahit