Partlar, Zerdüşt inancını tekrar canlandıran Sasani hanedanlığının kurucusu Ardeşir (M.S. 226-240) tarafından yıkıldı. İran’da hakimiyetin, hükümetin, toplumun bir parçası ve devlet dini haline gelen Zerdüştlük, devlet baskısıyla dini sınıf ve hiyerarşik din adamlığı oluşturan; karşıt inançların belirlenmesi ve bastırılmasıyla uğraşan tarihteki ilk devlet dini sayılabilir. Bu açıdan Sasaniler’in uygulamaları gerek Partların gerekse imparatorlukorluk Roma’sının büyük hoşgörüsüyle önemli bir çelişki yaratmaktadır.
Zerdüşt dini ve rahipliği devletle olan sıkı bağı nedeniyle büyük bir güç kazanmış ancak devletin yıkılmasıyla birlikte de zarar görmüştür. Zerdüşt rahipliği kurumu Pers İmparatorluğu ile birlikte yok olmuş, Arap fetihleriyle imparatorluğun yıkılması Zerdüştlüğün uzun bir çöküş dönemine girmesine yol açmıştır. İslam döneminde İran'ın kültürel ve siyasi yaşamının yeniden dirilmesi sürecinde çöküşten kurtulamamıştır. İran’da İslamiyet’in yayılışına karşı direnişi Zerdüşt rahipliği değil, muhalefet ve baskıya alışkın olan Zerdüştkarşıtları göstermiştir.
Zerdüşt karşıtı düşüncelerden bazılarının Ortadoğu’da ve genel anlamda tarihte çok önemli yerleri olmuştur. Bunlardan en iyi bilineni, Roma İmparatorluğu’nda, özellikle askerler arasında, çok benimsenmiş olan ve İngiltere’de bile kabul gören Mitraizm’dir. Ondan daha çok bilineni ise Maniheizm’dir. Mani, 216 ile 277 yılları arasında yaşamış, Zerdüşt ve Hıristiyan düşüncelerinin birleşiminden oluşan bir din kurmuştur. Mani 277’de şehit olmuş ama dini yaşamını sürdürmüş, hem Avrupa’da hem Ortadoğu’da Hıristiyan ve Müslüman baskılarına direnmiştir. Zerdüşt karşıtıdüşüncelerden daha yerel nitelikli ama çok önemli olan bir başkası Mazdak’tır. VI. yy başlarında İran’da yaşamış ve bir tür dini komünizm kurmuş, İslamiyet'te daha sonraki muhalif Şii hareketlere esin kaynağı olmuştur
·
38 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.