Milliyetçilik okumalarına kaldığımız yerden devam ediyoruz. İnceleyeceğimiz sıradaki önemli yazar Hayes'tir. Hayes'in temel tezi; milliyetçiliğin bir çeşit kanlı bir din olduğu ve dinsel ritüeller barındırdığı şeklindedir. Şimdi Hayes'in ana fikirlerini özetleyelim: Hayes, milliyetçiliğin tarihsel köken bakımından Avrupa'ya özgü olduğunu ama Avrupa ile sınırlı kalmadığını düşünür. Ona göre milliyetçilik, vatanseverlik ile milliyet şuurunun bir sentezidir. Hayes, milliyeti oluşturan etnisiteye özgü niteliklerin, coğrafya veya ırktan değil; kültürel ve tarihi süreçlerden devraldığını düşünür. Özellikle dil unsurunun milletin etno-kültürel özelliklerini biçimlendirdiğini öne sürer. Ona göre her milletin ortak özellikleri şunlardır: Anavatan fikri (a), toprak/ülke (b), rejim türü fark etmeksizin siyasi bir geçmiş (c), bu geçmişin yiğitlik ve cesaretlik içeren anekdotlarla dolu olması (d), az veya çok gelişmiş bir ekonomi ile bir sektöre damga vurma ve sınıfların oluşması (e), milli edebiyat, felsefe, mimari ürünleri çıkarabilmesi (f). Ona göre millet, ortak dili konuşan ve tarihi gelenekler topluluğuna sahip olan kültürel insan grubudur. Yani ona göre millet, kültürel milliyetçilik temelinde örgütlenir, lakin kültürel milliyetçilik siyasi-milliyetçiliği içermek zorunda değildir. Ve diğer modernist kuramcıların aksine Hayes, milletlerin tarihin belli bir döneminde değil, sürekli varolduğunu düşünür. Ona göre milletler, doğar, yükselir ve yıkılır. Vatanseverliğin ülke sevgisi olduğunu belirtir. Hayes, bir insanın o anki yaşadığı anavatan veya o anki anavatanı ile (pays), bir insanın asli anavatanı veya memleketi (patrie) arasında bir ayrım yapar. Hayes bu ayrımı Fransızca etimolojiden kaynakladığını ve bu ayrımın diğer dillerde olmadığını düşünür. Sanayi Devrimi'nin gelişmesi ile beraber, Avrupa milletlerinin Hristiyanlıktan koptuğunu, inançtan doğan bu boşluğu, "pozitivist bilimcilik ve hümanist" öğeler içeren milliyetçilikle doldurulduğunu savunur. Ona göre modern milletlerin dini milliyetçiliktir ve bu din modern ritüeller içerir. Milliyetçiliğin kabilecilikten türediğini, fakat sosyo-ekonomik gelişmelerin etkisinde kabile-bağları yerine daha geniş sadakat bağları oluştuğunu belirtir. Bu sosyo-ekonomik gelişmeler olarak şunları sıralar: Büyük monarşik askeri imparatorlukların yükselişi, semavi dinlerin yayılması, yerel diller alanındaki gelişmeler, zirai ve sınai alandaki gelişmelerin kültürel alışverişe kapı aralaması, milli mezheplerin kurulması, milli çıkarları önceleyen merkantalist ekonomi politikaları gibi sebeplerin ilkel kabile milliyetçiliğini bastırdığını belirtir. Avrupa'da ortaya çıkan milliyetçiliğin ilk ülkesinin İngiltere olduğunu iddia eder. Ve milliyetçiliğin aklı aşan ruhi/dini bir vecd biçiminde olduğunu belirtir. Milliyetçiliğin genel olarak hoşgörüsüz olduğunu; vatansever ve ateşli mlliyetçiliğin hakim milletin kültürel unsurlarını aşılamak için milli eğitime çok önem verdiklerini belirtir. Hayes, Türk milliyetçiliğine de değinir. Ona göre Osmanlı İmparatorluğu subaylarının Türkçü politikalar benimsemesi imparatorluğu uçuruma sürüklemiştir. Kemal Paşa'nın ortaya koyduğu modernleşme devrimlerinin milli bir Türk devleti yaratmayı başardığını belirtir. Ve Hayes der ki: "Türkler, imparatorluk sonrasında laik bir düzene geçtiler ama İslamiyet'ten esirgedikleri ilgiyi başka bir dine yöneltmediler ve dinlerini değiştirmediler"der. Fakat Hayes aynı zamanda, milliyetçiliğin, Türklerin yeni-dini konumuna geldiğini belirtir. Ayrıca Hayes, Arap milliyetçiliğinin başarısızlıkla sonuçlandığını, Osmanlı Türklerinden kurtulduktan sonra tam bağımsız olamadıklarını ve Avrupa ülkelerine manda olduklarını belirtir. Hayes'in çalışmasında katılmadığım bazı fikirler olsa da, genel olarak kapsamlı bir milliyetçilik çalışması. Milliyetçilik literatüründe önemli bir eser. Puan olarak 8/10 veriyorum. Okumanızı tavsiye ederim.

Milliyetçilik: Bir DinCarlton J. H. Hayes · İz Yayıncılık · 201126 okunma

·

276 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Cemil Meriç okuru