Pragmatizm.. Bazı sözcükler okunduğu anda zihnimizde belki de olumsuz emarelere neden olabilmektedir. Hele sonu 'izm' le bitiyorsa orda dur hele orda dur diyebiliyoruz. Çünkü pek aşina olduğumuz türden sözcükler değildir. Bazı kavramları ise birbirine karıştırdığımızdan adım gibi eminim. Söz gelimi pragmatizm ve egoizm mefhumlarini birbirine karıştırdığımızı dile getirebilirim. Pragmatizm temel anlamıyla yararcılıktır. Bir şeyin sana olan faydasını göz önünde bulunduruyorsan demek ki sen olaya pragmatist bir bakış açısıyla yaklaşıyorsundur. Egoizm ise bencilliktir. Kendini düşünen insanın tavrı olarak dile getirilebilir. Ve biliyor musunuz iki kavram da kötü şeyler değillerdir. Bir insanın faydaci ya da egoist olmasi ne diye kötü olsun ki. Lakin aşırı egoizmin zararlı olduğunu da dile getirmekte fayda vardır. Yanisi egoizm egosantrizme(benmerkezcilik) ya da solipsizme(tekbencilik) vardığı anda sorunlar olabilmektedir. William James bu kitabı bizzat bu türden yanlış anlamalar için kaleme aldığını dile getirebilirim. Çünkü anlaşılagelen pragmatizmin yanlış anlaşıldığını düşünmektedir. James'e göre pragmatist yöntem bir niyet okuma ya da sonuç belirleme işlemi değildir. Onun düşüncesine göre pragmatizm sonucun ne olduğunu dile getirmektir. Sonuç eğer iyi ise insana yarar sağlıyorsa bu iyidir. Nasıl ne şekilde olduğu pek önemli değildir. Hal böyle iken bazı kişiler James'in pragmatizmini Machiavelli'nin 'başarıya ulaştıran her türlü eylem mubahtir' anlayışı ile desteklediğini ileri sürer. Oysaki durum böyle değildir. Machiavellide olayı yönlendirme vardır. Başarıya yönelik yönlendirme yani. Daha eylem olmadan eylemin tasarlanması söz konusudur. Oysa James'in pragmatizminde bundan söz etmek abesle iştigaldir. O eylemin tasarım halini göz önünde bulundurmaz. Direk sonuca bakar. Sonuç fayda sağlıyorsa demek ki eylem de iyidir. Ve genel olarak mutluluk verdiği için tercih edilmelidir. James insan davranışlarının öze doğru olduğunu söyler. Bu davranış örüntüleri kişinin yaşamını devam ettirmesi ya da türünü koruması anlamına gelebilmektedir. Hani kudretli Hobbes insan insanın kurdurdur der ya. Ve bu yüzden insan kendini diğer insanlardan da koruması gerekir der ya. İşte James'ta da durum biraz da buradan kaynaklanıyor diyebiliriz. Kişi çıkarları doğrultusunda hareket etmelidir der. Çünkü bu insanın bizzat doğasında vardır. Esas itibariyle bakacak olursak bu sadece insanlar için de geçerli değildir. Tüm türler için de geçerlidir. Ahlak anlayışını da bu şekilde sistematize eden James "Ne ki yararlıdır o doğrudur, ne ki doğrudur o yararlıdır" der. Elimizdeki bu eser rasyonalizme savaş acmistir diyebiliriz. Çünkü rasyonalizm daha önce de dile getirdiğimiz gibi niyetler üzerine kuruludur. Kitap James'in pragmatizmin anlaşılması konusunda verdiği konferanslardan derlenmiştir. Bu uğurda kendisi sekiz konferans vermiştir ve kitap bu konferanslardan ibarettir. Guzel kitaptı vesselam /iyi okumalar

PragmatizmWilliam James · Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları · 2019235 okunma

·

554 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Çekiçli feylesof