Bu eserin yüz yılı aşan bir geçmişte yazıldığı bilgisi yer almasa kitapta, yer ve insan betimlemeleri ile günümüz modern romanı diyebileceğimiz bir anlatımla karşımızda durduğuna şahitlik edeceğim. Özellikle Jakop'un dünyayı tanımak için okulundan çıktığı gezide bugünün dünyasına atfettiğimiz "hızlı çağ" döneminin o günlerde de var olduğunu görmekteyiz. Jakop dolaşmaya çıktığı bir gün gözlemlerini şöyle aktarıyor:
" ... Herkes zenginlik ve akla hayale sığmayacak lüks ürünler peşinde. Çok hızlı yürüyorlar. Hayır, herkes otokontrol sahibi ancak telaş, hırs, baskı ve huzursuzluk arzuyla parlayan gözlerden dışarı taşıyor. ..."
Bu satırları okurken İsmet Özel geliyor aklıma "Jazz " şiirinde;
"koşmam gerek
yetişmem gerek yazgıma " diyerek içinde bulunduğumuz hızlı çağı ne güzel imgeliyor hakikaten yakaladığımız nedir, peşinden koştuğumuz nedir?
Neyse bunlar pek derin konular, kitabı dağıtmadan Jakop başka neleri gözlemlemiş onlara değinelim öncelikle seçkin bir aileden gelmesine rağmen uşak yetiştiren bir okul olan Benjamenta Enstitüsü'ne kayıt yaptırıyor. Bu eylemiyle sınıfsal statü, eğitim kurumlarının işlevi, sosyal yapı hatta sanatçı ve yazar gözlemleriyle muhteşem bir eleştiri yapıyor 17 yaşındaki Benjamenta Enstitüsü öğrencisi Jakop (ya da Walser).
Jakop'un günlüklerinin oluşturduğu roman adeta bir iç dökümü şeklinde. Ne günler belirli ne tarih ne saat ama biz onların günlük olduğunu biliyoruz. Saat gün ve yıl olarak belirtmediği günlükleri Jakop'un bilinçli bir eylemi, önemli bir insan değil küçük önemsiz ve hatta koca bir sıfır olabilmek için adım attığı okula başlarken önemli biriymiş gibi tarihleri günleri belirterek tutmuyor günlüğünü. Jakop'un satır aralarında esen delilik rüzgarını çok iyi vermiş Walser. Delilik şerbetinin tadına bakmış bir genç hem akılla hem de kendini akıllı sananlarla alay edip onlara kıs kıs gülüyor.
Ama burda bahsettiğim "delilik" bir çok akıldan daha üstün elbette.
Jakop soruyu bugün sormuş gibi; "... Peki bu kalabalık arasında; bu renkli, bitmek bilmeyen insan seli arasında nedir insan? "
Cevabını aradığımız soru bu mudur?
Nedir insan?
