Venedik'te Ölüm
Thomas Mann novellaları Alman Edebiyatı hakkında fikir sahibi olmak isteyen herkesin başvurabileceği ilk kaynaklardan bana göre. Hem bu yazarı okuyarak sadece Alman edebiyatı üzerine de değil; bununla birlikte sanat, felsefe, edebiyat, mitoloji gibi çoğu konu üzerinde farklı ve çarpıcı güzellikteki fikirlerle de karşılaşırsınız. Venedik'te Ölüm'e başlamadan önce burada okuduğum incelemelerde okurlar, çoğunluk ağırlıklı olmak üzere eserin içeriğini ahlaki açıdan eleştirerek kendilerince haklı olarak bu kitaptan pek etkilenmemişler. Ben bu konuyu farklı yorumlama taraftarıyım: Gustav von Aschenbach toplum tarafından tasvip edilmeyen bir şey yaptığının farkında olarak bu acıya maruz kalıyor, bu hayranlık onun için bir nevi ızdırap, maruz bırakılma, başka bir tabirle cezalandırılma. Hepimizin hayatında tam olarak böyle olmasa da ahlaken doğru bulamadığımız çoğu şeyle sınanma durumu oluyor, toplumdan korktuğumuz için bunu içimizde yaşıyoruz. O zaman biz de Aschenbach gibi nefretle mi karşılanmalıyız? Eser boyunca bu hayranlıkla alakalı değinilen hususların hepsi bana oldukça "insani " geldi. Aschenbach "toplumda bitkinliğin sınırında çalışan bütün bu insanların yazarıydı, ağırlıkları altında olanların yorgunluktan yıpranmış oldukları halde hâlâ ayakta durabilenlerin zayıf, çelimsiz ve imkanların katı olduğu halde iradelerinin direnmesi ve kendilerini zekice kollayışları sayesinde hayatta kalabilen çalışma bağnazlarının"* yazarıydı ancak tüm bu hayranlık uyandırıcı tanımların yanında o bir insandı. Bu yüzden eserin konu seçimini olumsuz anlamda eleştirmeyeceğim. Eserde Thomas Mann, Aschenbach karakterinin gölgesinden kendini belli etmese de biz onun fikirlerini okuduğumuzu anlayabiliyoruz, bunu şematize ederek kurgulamamış olması hayranlık verici. Kitapta kendini belli ederek kurguyu bozabilir, ahengi yok edebilirdi. Fakat o, bunu yapmak yerine ana karakter seçiminde oldukça başarılı bir tercih yapmış. Ana karakter olarak bir yazarı seçmesi oldukça mantıklıdır çünkü bir yazarın(Aschenbach) düşünce dünyasıyla bize kendi sanat, felsefe, güzellik,mitoloji ve ahlak hakkındaki görüşlerini çok kolay aktarabilir. Haliyle okurda bu karakter bunları nasıl düşünüp konuşuyor sorusu oluşmaz, Aschenbach zaten bir aydındır. Biz novella boyunca bu aydının güzellikle sınanması karşısında çaresizce kendi tabularını yıkışını izleriz. Thomas Mann'ı tanımak ve üslubu hakkında çıkarımlarda bulunmak için seçilebilecek en güzel kitaplardan biri Venedik'te Ölüm. Ahlaki tabularınızı bir kenara bırakıp bu kitaba bir şans verirseniz; estetik, güzellik, sanat ve felsefeye doyabilirsiniz.
* Sayfa 23'ten bir alıntı.
