"Ahlak Abidesi" Çalışkur Apartmanı
Haldun Taner, daha çok tiyatro eserleri sebebiyle bildiğim ve öyküleri hakkında bihaber olduğum bir yazardı. Yazarın ilk okuduğum öyküsü Ayışığında Çalışkur oldu. Yazarın edebiyat çevrelerinden çok tiyatro çevrelerince sahiplenilmesi mizahın yeriyle alakalı bir konu olarak gösterilmektedir. Sosyal gerçekçi bir edebiyatın hakim olduğu yıllarda yazarın mizahi dili ikinci sınıf görülmüştür.
Yazar, 1950'li yıllarda yazmış olduğu bu eserde modern teknikleri kullanmış ve deneysel bir metin ortaya koymuştur. Yazar ile ilgili yaptığım araştırmalarda 1950'li yıllarda herhangi bir zümreye katılmadığını, yeni entelektüel edebiyat ile sosyal gerçekçi edebiyatına uzak olmayı yeğlediğini, bu iki tarzı kendi eserlerinde birleştirmek istediğini öğrendim. Kendisi hem bireyin zaaflarına, tutarsızlıklarına değinmiş ve bunu bireyin toplum içindekini konumu içinde ele almıştır. Anlatımında denemeci yaklaşımını korumuş olmasına rağmen dilinde sadelikten, anlaşılır olmaktan uzaklaşmamıştır.
Öykü dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde başı sonu belli olan bir öykü anlatılmaktadır. Çalışkur apartmanının yakınlarında yoksul bir genç çift sarılmış ve ayı seyretmekte, geleceklerine ilişkin güzel hayaller kurmaktadır. Bu çift yazar tarafından romantik ve "namuslu" olarak aktarılmıştır. Bu sırada Çalışkur apartmanın her katında ise ayrı bir ahlaksızlık hakimdir. Apartmanın sakinleri arasında karısını baldızıyla aldatan bir koca, rüşvetçi işadamı, kürtajçı doktor, birlikte olduğu genç kızların ses kayıtlarını arkadaşlarına dinleterek eğlenen genç, küçük çocuklara düşkün röntgenci yaşlı adam, bekçiyi gizlice yatağına alan kapıcının karısı vardır. Apartmanda ahlaki bir çürüme yaşanmaktadır. Dışarıdaki çift ise parasız ve namusludur. İşçi genç, sevdiği kıza temiz bir aşkla bağlıdır. Evlilik hazırlıkları yaparlar. Öykünün sonunda bekçi onları “yakalar” ve genç adamla aralarında tartışma çıkar. Apartmanın “ahlaklı” sakinlerinin de karışmasıyla olay karakola taşınır.
Yazarın deneyselliği bu kısa öykünün bitmesinden sonra ikinci bölümle başlamaktadır. Yazar, birtakım hayali okurların bu öyküye tepkilerine, yazardan taleplerine yer verir. Bu hayali okurlardan kimi ahlaki çürüme içinde olan şahısların meslekleri bakımından tepki göstermiş, kimi kullanılan dil bakımından yazara tavsiye vermiş, kimi isminin kullanıldığı karakterin daha iyi şekilde yansıtılmasını talep etmiş, kimi yerel kültürün ve şivenin kullanılmamasını talep etmiş, kimi üst tabakadaki insanların ahlaklı ve dışarıdaki çiftin ahlaksız ve o günün sinemasında gösterildiği gibi gösterilmesini istemiştir... İkinci bölümle beraber yazarın mizahına hayran kalıp gülmeye de başlıyorsunuz.
Üçüncü bölümde ise yazar kendisine gelen tepkileri birebir dikkate almış ve öyküsünü bu şekilde tekrardan oluşturmuştur. Kitabın sol kısmında öykünün ilk hali yer alırken, sağ tarafında ise öykünün değiştirilmiş hali yer almaktadır. Burada yazarın en iyi olduğu mizahın, hicvin ve ironinin devreye girdiğini görüyoruz. İki öykünün karşılıklı verilmesi ve okurken karşılaştığım keskin geçişler çok gülmeme neden oldu. Yazarın burada kullanmış olduğu ufacık kelime oyunlarına bile hayran kaldım.
Yazar giderek artan şehirleşme ile insanların nasıl yozlaştığını gösterir ve onların namus anlayışlarını, dünya görüşlerini, zayıflıklarını ortaya koyar. Bu olumsuz özellikleri taşıyan insanların, apartmanın dışında kalan ve kendileri gibi olmayan masum bir çifti nasıl ezmeye çalıştığını, cezalandırmak için uğraştığını görürüz. Şehirdeki aydın kesimin ikiyüzlülüğü yazarın güçlü mizahi diliyle verilmiştir. Öte yandan herhangi bir esere yapılan eleştirilere uyulması durumunda nasıl garip bir durum ortaya çıktığını da görürüz.
Biçim anlamında farklı bir kitap okumak isteyenlere bu kitabı tavsiye ederim. Farklı dememe rağmen kitap oldukça anlaşılır bir dille yazılmış. Alacağınız edebi keyfin yanında bol bol da güleceksiniz. İyi okumalar.
Ayışığında Çalışkur 
Haldun Taner
·
60 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.