Günümüzün Mutlu İnsanlarını Tanıyalım...
Bu yazı, Dolan, Peasgood ve White’ın 2008 tarihli “Bizi neyin mutlu ettiğini gerçekten biliyor muyuz?” adlı kaynak tarama çalışmasının özetinden ve bunların kısa kısa yorumlanmasından oluşuyor.
Başlamadan belirtelim: Mutluluk çalışmalarında, üç bilimsöz (terim) var ve bunlar, kimi zaman, birbirine karışıyor: Mutluluk, bireysel iyi olma (kendini iyi hissetme) ve yaşam doyumu. Bu yazıda, bu üçü için de ‘mutluluk’ sözünü kullanıyoruz.
Mutluluğu etkilediği ileri sürülen 7 etmen ve altdalları şöyle:
1. Gelir:
Bilinen bir gerçek, şu: Ülkeler düzeyinde, en mutlu insanlar, en yüksek gelirli ülkelerde yaşamıyor. Ayrıca, salt (mutlak) gelir x görece gelir ayrımı yapılıyor. Salt gelire bakıldığında, gelirle mutluluk arasında bir ilişki çıkmayabiliyor. Yani en yüksek gelirlilerin en mutlu insanlar olduğu doğru değil. Ama denkleme insanların gelirlerini diğerlerininkiyle karşılaştırmaları sokulduğunda, daha güçlü bir ilişki çıkıyor. Buna verebilecek iki örnek, şunlar: Bir işyerinde, haksız yere yüksek aylık alanların, diğerlerini mutsuz etmesi ve bir toplumda, haksız yere yüksek gelir elde edenlerin diğerlerini mutsuz etmesi.
2. Kişisel Özellikler:
2.1. Yaş: Yaşın iyi olmayla ilişkisi, U biçiminde. Gençlikte ve yaşlılıkta insan daha mutluyken, en mutsuz olduğu dönem, orta yaş (genel olarak, 32-50 arası).
2.2. Cinsiyet: Kadınların erkeklerden daha mutlu olduğu bulunuyor; ancak, diğer çalışmalarda böyle bir cinsiyet ayrımına raslanmış değil.
2.3. Etnik Öbek: Soluk benizlilerin kara derililerden daha mutlu olduğu; İspanyollar’ın ise soluk benizlilerden daha mutlu olduğu bulunuyor.
2.4. Kişilik: Kendine güven ve kendine değer vermeyle mutluluk arasında ilişki var.
3. Toplumsal Özellikler
3.1. Eğitim: İnsanların toplumda daha iyi bir noktaya gelmesini sağladığı sürece, eğitimle mutluluk arasında olumlu bir ilişkiye raslanıyor. Caporale ve arkadaşları (2009), yüksek eğitimlilerin daha mutsuz olduğunu bulguluyor. Bunun nedeni, yüksek eğitimin, beklentileri de arttırması. Burada, Sakallı Celal’in ünlü sözünü uyarlayalım: “Bu kadar mutsuzluk, ancak eğitimle mümkündür”.
3.2. Sağlık: Fiziksel sağlık ve özellikle yansıbilimsel (psikolojik) sağlıkla mutluluk arasında anlamlı bir ilişkiye raslanıyor.
3.3. İş Türü: Düzensiz iş yapanların daha mutsuz olduğu; sendikalıların daha mutlu olduğu ve yüksek gelir öbeğinden, başkası hesabına değil de kendi hesabına çalışanların daha mutlu olduğu bulgulanıyor.
3.4. İşsizlik: İşsizlikle mutluluk arasında olumsuz bir ilişki bulgulanıyor. Erkek işsizlerin, orta yaşlı işsizlerin ve yüksek eğitimli işsizlerin daha mutsuz olduğu görülüyor.
4. Zamanın Kullanılış Biçimi
4.1. Çalışma Saatleri: Çalışma saatleri sonuçları, tartışmalı; çünkü çalışma saatleri ile mutluluk arasındaki ilişki, sevilen bir işte çalışılıp çalışılmadığına göre değişiyor. Ancak bir çalışmada, çalışma saatleriyle mutluluk arasında bir ters U ilişkisi görülüyor: Belli bir noktaya kadar çalışma saatleriyle mutluluk arasında olumlu bir ilişki var; belli bir noktadan sonra, bu durum, aşırı çalışmak anlamına geldiğinden, olumsuz bir ilişki var. Aşırı çalışma, mutluluğu düşürüyor.
4.2. Yolda Geçen Zaman: Gününün uzun saatleri yollarda geçenler, diğerlerine göre daha mutsuz.
4.3. Başkasına Bakma: Başkasına bakma zorunluluğu ile mutsuzluk arasında bir ilişkiye rastlanıyor; ancak gerçek yaşam, baktığınız kişi gerçekten sevdiğiniz bir insansa, bu durumun sizi mutsuz etmeyeceğini söylüyor.
4.4. Gönüllülük ve Yardım Çalışmaları: Gönüllülük ve yardım çalışmaları ile mutluluğun ilişkisi, beklenenin tersine, tartışmalı; bir sonuca varılmış değil.
4.5. Dinsel Etkinlikler: Dinsel etkinliklere katılanların daha mutlu olduğu görülüyor. Din, yaşama bir anlam katıyor.
5. Kendine/ Başkasına ve Yaşama Yönelik Tutum ve İnançlar:
5.1. Bireysel Koşullara Yönelik Tutumlar: İnsanın koşullarını geçmişiyle karşılaştırarak algılama biçimi, mutlulukta önemli bir etmen.
5.2. Güven: Genel olarak insanlara ve hükümet, yargı ve polis gibi toplumsal kurumlara güven ile mutluluk arasında anlamlı bir ilişki var.
5.3. Siyasal Görüş: Bireyin siyasal görüşüyle mutluluk arasındaki ilişkide net bir sonuç yok.
5.4. Din: Dini ne olursa olsun, bir dine bağlı olanlar, daha mutlular; ancak, mutluluk düzeylerinde bireysel ayrımlar var. Bu, mutluluğu tek başına dinin açıklamadığını gösteriyor. Yine de, başa gelen olumsuz olayları “Tanrı’nın takdiri” diye göğüsleyenlerin daha az mutsuz olacağı çok açık.
6. İlişkiler
6.1. Evlilik ve Yakın İlişkiler: Yalnızlar, evlilerden daha mutsuz. Aynı eşle düzenli olarak sevişenler daha mutlu.
6.2. Çocuk Sahibi Olmak: Yapılan çalışmalarda, net bir sonuç yok. Çocuk büyütmek, kimilerini mutlu; kimilerini mutsuz ediyor. Çocuğun yaratabileceği mutluluk ve mutsuzluk için çokça neden var.
6.3. Aile ve Arkadaşlarla Görüşmek: Aile ve arkadaşlarla görüşmenin, özel durumlar dışında, insanı mutlu ettiği, bilinen bir gerçek.
7. Geniş Tutumyapısal, Toplumsal ve Siyasal Çevre:
7.1. Gelir Eşitsizliği: Gelir eşitsizliği ve mutluluk ilişkisi tartışmalı; net bir sonuca varılmış değil. Kimi çalışmalarda, gelir eşitsizliği ile mutluluk arasında olumsuz bir ilişki bulunuyor; kimilerinde ise, olumlu bir ilişki. Yani kimi çalışmalara göre, gelir eşitsizliği, insanları mutlu edebiliyor. Bu çalışmaları yorumlamak için daha çok veri gerekli: Eşitsizlikten mutlu olanlar, bu eşitsizlikler nedeniyle zenginleyenler olmasın sakın?! Bir de, kimi yoksulların, eşitsizliği, umutsuz olarak değil fırsat kapısı olarak görmüş olabileceği ileri sürülüyor (buna en iyi iki örnek, herhalde, ‘Amerikan rüyası’ ve ‘İstanbul’un taşı toprağı altın’ olabilir).
Caporale ve arkadaşları (2009), Doğru Avrupa’da, görece gelir algısının mutlulukla olumsuz değil olumlu bir ilişki içinde olduğunu buldular. Buna göre, gelirlerini diğerlerininkiyle karşılaştıranlar daha mutlu. Bunu, ‘tünel etkisi’ ile açıklıyorlar. Buna göre, Doğu Avrupalılar, bir gün yüksek gelire kavuşacaklarını umuyor; bu nedenle, gelir karşılaştırması, onları olumsuz değil olumlu etkiliyor. Fakat bu etkinin, aynı zamanda geçici olduğu düşünülüyor; çünkü adaletsiz düzenin herkesi zengin etmesi olanaksız.
7.2. İşsizlik Oranı: İşsizlik oranının yüksek olduğu ülkelerde, çalışan insanların, işsiz kalmaktan korktukları için mutsuz olabilecekleri ileri sürülüyor. Fakat bu görüş, tartışmalı.
7.3. Enflasyon: Yaşam pahalılığıyla mutsuzluk arasında açık bir ilişki var.
7.4. Gönenç (refah) Düzeni ve Toplumsal Güvence: Toplumsal güvence (sosyal sigorta) sağlayan toplumlarda insanlar daha mutlu.
7.5. Katılımcı Elerki (demokrasi): Yurttaşların siyasal seçim sürecine daha çok katılabildikleri ülkelerde (örneğin İsviçre), insanlar, daha mutlu. Yine de, bu alanda yeterince çalışma yapılmış değil.
7.6. İklim ve Doğal Çevre: Bu alanda fazla çalışma yapılmamış olsa da, çevre kirliliğiyle mutsuzluk arasında bir ilişkiye rastlanıyor.
7.7. Güvenlik ve Yoksunluk: Aynı biçimde, bu konuda fazla çalışma olmasa da, tekinsiz bölgelerde ve yoksunluk bölgelerinde yaşamakla mutsuzluk arasında bir ilişkiye raslanıyor.
7.8. Kentleşme: Köyde yaşayanların kentlilere göre daha mutlu olduğu görülüyor; ancak bu konuda, bir sonuca varacak kadar çok çalışma yapılmış değil.
***
Yansıbilimin (psikoloji) temel bir sorunu, çıkarılan sonuçların herkese uymaması. Diğer bir deyişle, tek tek bireylerin mutluluğunu yukarıdaki etmenler dışındaki nedenler de belirliyor olabilir. Ayrıca, tek tek her birey, yukarıdaki etmenlere, daha farklı öncelikler ve ağırlıklar verebilir. Örneğin, kimisi için, mutlulukta, toplumsal kurumlara güven, evlilikten daha önce gelebilir. Ama öyle ya da böyle, yukarıdaki değişkenler, mutluluğu ençoklamak açısından öneriler geliştirmeye olanak sağlıyor. Gerisi, okurun, bu etmenler dışında, neyin kendilerini mutlu ve mutsuz ettiğini alt alta dizmelerine kalmış.
Kaynak
Caporale, G.M., Georgellis, Y., Tsitsianis, N. ve Yin, Y.P. (2009). Income and happiness across Europe: Do reference values matter? Journal of Economic Psychology, 30, 42-51.
Dolan, P., Peasgood, T. ve White, M. (2008). Do we really know what makes us happy? A review of the economic literature on the factors associated with subjective well-being. Journal of Economic Psychology, 29, 94-122.
·
150 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.