Letrizm Nedir?
Letrizm (Lettrism) ya da Harfçilik, II. Dünya Savaşı'nın son yıllarında Fransa'da yayılmaya başlayan bir sanat akımıdır. Kökleri dadaizme dayanan ve sürrealizmden de bazı izler taşıyan bu akımın öncüsü, Rumen asıllı Isidore Isou (1928-)dur. Savaşın sonlarına doğru Romanya'dan Fransa'ya göç eden Isou, 1944 yılında Paris'te letrizm akımının temellerini atmış ve görüşlerini, Introduction a line Nouvelle Poesie et a Une Nouvelle Musique (Yeni Bir Şiire ve Yeni Bir Müziğe Giriş) adlı kitabında toplamıştır.
Henüz 16 yaşındaki bir gencin, yalnız sözcükleri ve sözcüklerin anlamlarına değil, aynı zamanda kurulu düzene ve basmakalıp değerlere karşı da ayaklanma niteliği taşıyan görüşleri, savaşın büyük bir yıkıma yol açtığı Fransa'da geniş ilgi uyandırmıştır. Şiiri yalnız sese ya da belli bir düzen içinde yerleştirilen harflerin görünümüne dayandıran ve anlamsızlığı savunan letrizm, sonraki yıllarda resim, grafik, sinema, mimari gibi görsel sanatlarda da ön plana çıkmıştır. Şiirde Isidore Isou'nun dışında François Dufrene, Maurice Lemaitre, Gabriel Pomerand, Roberto Altmann, Roland Sabatier gibi sanatçıların öncülüğünü yaptığı bu akım, Fransa'nın dışına taşarak Rusya, Macaristan Yugoslavya ve Avustralya'nın yanı sıra Latin Amerika ülkelerinin sanatçıları arasında da taraftar bulmuştur.
1952 yılında Guy Ernest Debord, Gil J. Wolman Jean Louis Brau ve Serge Berna'nın başım çektiği radikal letrizm yanlıları, bir beyanname yayımlayarak diğer arkadaşlarından ayrılmışlar ve Internationale Lettriste'i kurmuşlardır. Akım, bu tarihten sonra siyasî bir kimlik kazanmış, 1957'de Internationale Situationniste'in kurulmasıyla bu kimliğini daha da pekiştirmiştir. Letrizmin öncüleri, 1957 ile 1972 yılları arasında, savaş sonrası politikaların toplumsal kültür üzerindeki etkileri, çağdaş sanatın durmadan değişen ilkeleri etrafında oluşmuş sosyo-kültürel düzenin eleştirisi, kentleşme, çevrenin bireyin duyguları ve davranışları üzerinde yarattığı etkiler gibi değişik konulara eğilmişler ve yeni bir dünya düzeni kurmayı amaçlamışlardır. O yıllarda yayımladıkları bildirilerin içeriğini, bu amaca yönelik bilimsel çalışmalar oluşturmaktadır. Letrizm, politik kimliğiyle, 1968'de Fransa'da patlak veren ve daha sonra bütün dünyaya yayılan siyasî ve toplumsal değişim merkezli öğrenci olaylarında da kendini göstermiş ve çeşitli sanat dallarında ortaya attığı kavram ve semboller, o dönemdeki gösterilerde ve özellikle duvar yazılarında sıkça kullanılmıştır.7
Dili, harflere ve harflerin karşılıkları olan seslere dayandıran letrizmi, kurucusu Isidore Isou şöyle tanımlar:8 "Kendi boyutlarına indirgenmiş ve kendisinden başka bir şey olmayan harflerin özdeğini (şiirsel ya da müziksel öğelerin birbirine katışması ya da birbirinin yerini baştan sona almasıyla) kabul eden ve birbiriyle bağlantısı olan yapıtların topunu birden tek bir biçime sokmak için onları aşan sanattır..."
KABİL DEMİRKIRAN
Sayfa 45 - Hece Yayınları Birinci Basım - Ekim 2003Kitabı okudu
·
257 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.