İncelemeye başlamadan önce, yazarın hayatından kısaca bahsetmek faydalı olacaktır. Refik Halid Karay, 1888 yılında İstanbul'un Beylerbeyi semtinde bir maliye memurunun çocuğu olarak hayata gözlerinin açmıştır. Edebiyat alanında tanınması, Fecr-i Ati topluluğuna katılıp "Kirpi" imzasıyla yazılar kaleme almasıyla başlamıştır. Lakabından anlaşıldığı üzere; hiciv türünde yazılar yayınlamış, bu yazıların bedelini ömrünün büyük bölümünü sürgünde geçirerek ödemiştir. İlk sürgünü; İttihat ve Terakki dönemine denk gelmiş, İstanbul dışına sürülmüştür. Fakat; İttihat ve Terakki'nin önde gelen fikir adamlarından biri olan Ziya Gökalp ile tanışması talihinin dönüm noktası olmuş, bu sayede yeniden İstanbul'a dönme fırsatı yakalamıştır. İkinci sürgünü Cumhuriyet Dönemi'nde gerçekleşir. Milli Mücadele Dönemi'nde, Hürriyet ve İtilaf Fırkası üyesidir. Hatta Damat Ferit Paşa kabinesinde yer almış, Milli Mücadele'ye karşı taraf olmuştur. Bu sebepten; Cumhuriyet'in ilanıyla, yurt dışına sürgün edilen "Yüzellilikler" arasında onun da adı bulunmaktadır. 1938 yılı itibariyle Cumhuriyet inkılaplarını öven yazıları ve Atatürk'e yazdığı mektuplar sayesinde affedilmiş ülkesine geri dönmüştür. 1965 yılında; gözlerini açtığı şehir olan İstanbul'da, hayata gözlerini yummuştur. Kitap incelemesine gelecek olursak; doğum, çocuk, okul, aşk, düğün, hamam, yemek, tedavi ve giyim-kuşam gibi ana başlıklar İstanbul'da üç devir içinde mukayese edilmiştir. Bu üç devir; Abdülaziz, II. Abdülhamid ve Erken Cumhuriyet Dönemi'dir. Şunu belirtmek gerekir ki; Refik Halid, Abdülaziz dönemine yetişmemiştir. Doğumu itibariyle, II. Abdülhamid, Milli Mücadele Dönemi, Tek Parti Dönemi, Çok Parti Dönemi ve hatta 1960 İhtilali'nin canlı şahidi olmuştur. Muhtemel olarak; Abdülaziz dönemini yazarken, sahip olduğu edebi birikimden ve geçmişte gazetecilik tecrübesinin verdiği araştırma metodundan faydalanmıştır. Bazı başlıklarda geçmişe özlem duyarken, bazı başlıklarda yaşadığı zamana şükür etmektedir. Dönemlere göre sosyal ve kültürel örnekler vererek metinde akıcılık ve bütünlüğü sağlamada başarılı olmuştur. Fakat bir noktayı eleştirmeden geçemeyeceğim. Yazar; Abdülaziz döneminde yaşamamış olmasına rağmen, başlıklar altında o dönemi çok uzun anlatılmış. Yaşadığı ve hatta canlı şahidi olduğu Hamid ve Cumhuriyet Dönemi çok basit kısa anlatılmıştır. Bu yönüyle eksi yazılabilir ama yine de bu dönemleri mukayese etmek için bir engel teşkil etmemektedir. Batı medeniyetinden etkilenerek kültürel evrilme süreci güzel işlenmiştir. Abdülziz devrinde; batıya özenmek, batılılar gibi yaşamaya çalışmak toplum nazarında hoş karşılanmaz. Toplumun gelenek ve göreneklerine göre kendi doğruları ve yanlışları vardır hayatlarını buna göre yaşarlar. Eğer bu yoldan sapanlar olursa, onlar için toplumsal linç başlar. II. Abdülhamid döneminde toplum yavaş yavaş batı kültürü ve batı mallarıyla tanışmaya başlar. Artık alafranga modadır, alaturkaya rağbet ciddi derecede azalmıştır. Toplumda bu durum artık normal karşılanır fakat alaturkadan da tam anlamıyla vazgeçilmiş değildir. Cumhuriyet Dönemi ise tam anlamıyla Batı'nın kültür ve medeniyetiyle kaynaştığımız zirve noktadır. Son bölümlerde yazar; aynı dönemde yaşamış olup gördüğü meşhur kişileri, unutulan adetleri ve eşyaları, çocukluğunda görmüş olduğu savaşları ve özlediği yemekleri anlatır. Bir yandan geçmişe özlem vardır ama bir yanda yaşadığı hayat rüya gibidir. Ahirete göçen sevdiklerinin bu rüya gibi hayatı yaşayamadan göçtükleri için pişmanlığını dile getirerek metni sonlandırır. Sonuç olarak; tarihsel olarak kültürel evrilme süreci güzel tasvir edilmiştir. Yazar, yer yer kendi yaşadığı İstanbul'dan okura perspektif sunmuş kendi dönemine götürmüştür. Kimi bölümlerde yazarın çektiği özlemi çekiyor, kimi bölümlerde yaşadığımız çağa şükür ederken buluyoruz kendimizi. Kültür tarihi okumayı sevenler ve geçmişi merak edenler için tavsiye edilebilecek başarılı bir eser olmuş.

Üç Nesil Üç HayatRefik Halid Karay · İnkılap Kitabevi · 2022197 okunma

·

299 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

JozeF