Yarım bırakmamak için resmen kendimle savaş verdiğim bir kitap oldu. Kötü bir kitap değil, sadece aşırı derecede ağır. Ayrıca ciddi anlamda dil üzerine tez falan yazan veya Rousseau, Saussure, Levi-Strauss vb gibi isimleri araştıranlar için ek kaynak niteliğinde bir eser. Gelelim eseri incelemeye…
Eseri incelemeden önce Derrida’nın birkaç kavramını bilmek gerekir. Özellikle öteleme ve yapısöküm. Bu kavramlarında içini açmadan önce Derrida neyi savunuyor ona bakalım. Derrida’ya göre yüzyıllardır söz, yazının her zaman üzerinde oldu. Yani söze, yazıdan daha fazla öncelik verdik. Belki de ta Platon’dan beri. İşte sözün yazın karşısındaki önceliğine Derrida dur der. Mevcudiyet metafiziği diye eleştirdiği şey tam da budur. Platon’dan beri süregelen Batı anlayışı. Buna da “Sözmerkezcilik” ismini verir ve eleştirir. İşte bizim kitabımızın Birinci Bölümü de burada başlar. Saussure’ün gösteren/gösterilen ikiliğini ele alarak şöyle bir çıkarım yapar: “Gösterilen, gösterene bağlı olamaz. Çünkü anlam tek değildir ve anlam sınırlandırılamaz.” Her bir anlam bizi başka bir anlama gönderir. Böylece asıl söylenmek istenen şey hep ertelenir, yani ötelenir. (Differance) İşte meşhur öteleme, erteleme kavramı ile anlatmak istediği budur. Dil madem ki sürekli değişiyor ve anlam belirsizleşiyorsa, o halde Derrida’ya göre anlamı inşa etmek yerine gelin hep birlikte sökelim. Yani yapısökümünü yapalım.
İşte Derrida’nın tüm derdi budur. Gramatolojide de yapmaya çalıştığı şey metinlerin bir çözümlemesidir. İlk bölümde Saussure üzerinden giriş yapan Derrida, İkinci Bölüm’de özellikle Rousseau ağırlıklı metin incelemeleri yapar. Zaten İkinci Bölüm başlığıda “Doğa, Kültür, Yazı”’dır. Levi-Strauss’un bir kültürdeki yazı ve söz incelemesi üzerinden çözümlemeler yapar. En fazla yeri ise J.J. Rousseau’ya bırakmıştır. İşte bu ikinci bölümü tamamen metin çözümlemeleri üzerine olduğu için sıkıcı ve daha çok ciddi araştırma, tez veya makale yazanlar için uygun. Okuma keyfi olabildiğince az olan bir bölüm maalesef.
Son söz olarak şunu söyleyebilirim ki; uzun bir süre Derrida’ya bulaşmayı istemiyorum:-)
