Cemil Sena'nın Önerdiği Makina Ahlakı'nın Bazı Terimleri
Bu ahlâki daha iyi anlayabilmek için, ahlâkta adları geçen türlü terimlerin, sözlüklerdeki anlamlarını bir tarafa atarak, ne demek olduklarını açıklamalıyız:
a. - Bu ahlâka göre, Hürriyet, bir şeyi yapıp yapmamak iradesi değildir; yapılması gerekeni gerekmeyene tercih ederek kendini ödeve bağlama ve yeni ödevler yaratma gücü demektir. Yani bir bakıma da hürriyet, kendimize rağmen gerekeni işleyebilme yetkisidir.
b. - Bu ahlâka göre Ödev, emrolunan kurallara itâatten ibaret değildir; kendi içimizden de yapılması gerekli olduğuna inanarak yapmayı istediğimiz ve yapmaya mecbur olduğumuz aksiyonlardır. Bu aksiyonlar, başkalarından beklemeye daima hakkımız olmayan, fakat bütün bir toplumun ve insanlığın bizden beklediği aksiyonlar şeklinde belirebilir.
c. - Hak ise, kendimizin olanlara lâyık olmak kadar da başkalarının olan şeyleri kendilerine lâyık görme ve bütün bunları saldırılardan koruma gücünü yüklenmek demektir.
d. - Lâyık olmayandan fazlasını alıp lâyık olana vermek, iyiliğe hizmet etmeyenlere ya da kötülüğe vasıta olanlara insanlık ve toplumun isteklerine uygun bir baskı ödevine de Adalet denilir. Zira bu ahlâkta kin ve düşmanlık yoktur; düşmandan da faydalanabilmek için, onun kötülük kaynaklarını kurutmak ve iyiliklerimizin nimetinden ona da tattırmak suretile iyi olmanın mutluluğunu öğretmek gibi alicenab bir sevgi vardır. Yâni bu ahlâkta ingilizlerin meşhur dövizi gibi, insanın ebedi dostu veya ebedi düşmanı yoktur, fakat ebedi menfaatleri vardır.
e. - İyilik, uygarsal ve evrensel düzeni bozmadan genişletip yücelten ve gerçekten yardıma muhtaç olanlara gereken yardımı esirgememek ödevidir. Fakat bu yardım, insanlar arasında ahenk, denge ve birliği yaratabilen bir aksiyon niteliğine malik olmalıdır.
f. - Kötülük, bireysel ve sosyal dirlik ve esenliği sarsan hareketlerdir.
g. - Disiplin, kendi içimizden ve dışımızdan gelen emirler arasındaki uyuşmadır ki, bunun irademizde yarattığı aktif itaâtın ahlâkî ifadesidir. Bir disiplinin ahlâkî değeri, baskısını hissettirmeden verimliliği, sevgi ve saâdeti artırmasıyla orantılıdır.
h. - Kuvvet, hakları korumakta kullanılması gereken yaptırım demektir. Yâni adâletin kendisi bir kuvvettir.
j. - Fazilet, genel olarak bir makina gibi, kendisi aşınmış olsa bile, ürünlerini insanlara sakatsız ve eksiksiz olarak sunmaktan yorulmayan, başkalarının saâdet ve mutluluğuna hizmet etme sorumluluğundan kaçmayan kutsal bir yiğitlikdir.
i. - Sorumluluk, aksiyonlarımızın sonucunu, teşebbüslerimizden evvel kabul etme cesaretidir.
k. - Vicdan, irademizin dizgini ucunda ses veren bir çandır ki, bize fazilet sınırlarından uzaklaşıp uzaklaşmadığımızı ihtar eder.
l. - Fayda veya menfaât da kendimiz için dilediğimiz şeylere başkalarının da malik olmasından kuşkulanmayan, hatta bunu başkalarına da sağlamak suretile kıskançlık ve kin ocaklarını söndürmüş olmak demektir.
Bütün diğer ahlâkî terimer, makina ahlâkının çağdaş anlayışına göre tarif edilebilir.
Sayfa 131-133
·
33 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.