Trablus Müslümanlarının dinî ve medenî islaha olan istidatlarının Beyrut Müslümanlarınınkinden daha düşük seviyede olduğunu açık bir şekilde anladım.
Bunun sebebi Trablus Müslümanlarının, Müslümanların medeniyetinin düşüşe geçmesinden ve ilimlerde zaafa uğramalarından sonra, orta çağlardan bu yana vazedilen İslâmî ilimlerle ve Arapça fenlerle ilgili kitapları tedris etmekle Beyrut ehline nazaran daha fazla meşgul olmalarıdır. Bu durum istidadı zayıflatır, çünkü fıtratı meşgul eder, onu kemale erdirmez. Başka şeylerle ilgilenmenin önünde bir engel teşkil eder. Nitekim biz [yukarıda] Beyrut ahalisinin istidadından bahsederken bu konuya değindik. Belki bir başka vesileyle bu konuyu daha da aydınlatırız. Ancak, şunu da belirtelim ki, Trablus ahalisinin ilme ve kitaplara büyük baskılar yapan istibdat nedeniyle son yıllarda bu [ilimler ve kitaplarla] iştigali de azalmıştı.
Bu [anlattığımız], Trablus ahalisinin [ıslah için] zayıf istidatlı oluşunun manevî sebeplerinden birisidir. Birçok kişi, bir ilim veya fende derin bilgisi olanın başkalarından daha istidatlı olacağı düşüncesini delil getirerek bu söylediğimizi tuhaf ya da asılsızlığı apaçık bir husus olarak kabul edecektir. Bu delili çürütmenin ya da bu şüpheyi izale etmenin yeri burası değildir. Bir başka sebep ise ahalinin büyük çoğunluğunun boş ve atıl bir vaziyette olmaları, halkın çoğunun herhangi bir işte ilerleme ve gayret gösterme isteğinin olmamasıdır.
Bu konudaki sebeplerden birisi de Trablus ahalisinin kendilerinden ilim ve amel yönünden daha ileri olan yabancılarla ve Osmanlılarla münakaşalarının çok az olmasıdır. Trabluslular adeta medenî dünyanın uzağında bir yerde gibi. dir. İlimde mesafe kat eden kimse buraya hicret etmemektedir; zira burada ne bir okul var ne de [düzenli] bir eğitim. Ticaret, zanaat ve tarım işlerinde ilerlemiş kimseler de buraya gelmemektedirler; zira [ahaliden] kimsenin bu sahalardan geçim elde etme isteği yoktur.
Bir diğer sebep ise bundan önceki sebebin doğal bir sonucu olarak burada günlük gazetelerin olmayışı, Beyrut'tan buraya gazetelerin gelmiyor oluşudur. Zira demiryolu Trablus'a ulaşmamıştır; buralarda ikamet edenler dünya ahvaline dair güvenilir bilgilerden yoksundur.
Sayfa 77Kitabı okudu
·
22 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.