Timur-Leng / Tamerlan
Cengiz Han'dan çok daha acımasız olan bu hükümdar, tarihin en büyük insan kasabı adını almıştır; eğitim görmemişti ve taş yürekliydi, fakat büyük bir ordu komutanıydı. Moğol geleneğiyle İslâm inancının erdemlerini birleştirerek, yoksul fakat dinine aşırı bağlı bir orduyu dünyayı fethetmek, siyasal ve dinsel düşmanlarını yok etmek amacıyla peşinden sürüklemeyi başardı. XIV. yüzyılın sonlarında Rusya'nın içerlerinden Kuzey Hiddistan'a, Çin sınırından Suriye ve Küçük Asya (Anadolu)'ya kadar her yöreye dehşet ve ölüm götürdü. Yaptıkları dünyanın düş gücünü de harekete geçirmiştir; her yerde ondan söz edilmiş, yığınla kitap yazılmıştır. Yalnız doğudan kendisinin İranlı ve Arap biyografi yazarları değil, batı Müslümanlarından İbn Haldun ve Hristiyan İspanya'dan elçi Clavigo da onun eylemlerini anlatmıştır. Bununla birlikte onun yaptığı şeyler Cengiz Han'la karşılaştırılamaz. Moğollar da ilk ortaya çıktıklarında çok yeri korkunç şekilde yakıp yıkmışlardı, ama yine de bir devlet yaratmışlardı, bu devletin olumlu yanları vardı ve belirli bir süre de devam etmişti. Timur ise arkasında yıkıntılardan başka hiçbir şey bırakmamıştır. Herhalde ününün ululanması için göz kamaştırıcı bir başkentin gerekliliğini duymuş olmalı ki, hükümet merkezi Semerkant'ı büyütmeleri ve en gösterişli şekilde süslemeleri için, fethettiği ülkelerden bir yığın usta ve sanatçıyı zorla getirtti. Fakat ortaya ancak yapay bir eser çıkabildi, ömrü bir yüzyıl bile sürmeyecek ve doğu ülkelerinin yarısının kanı ve gözyaşı karşılığında elde edilmiş bir eserdi bu. Her yanda ülkelerin ve bunların düzenlerinin anlamsızca yakılması, Türkmen oymaklarının göçebelik ve özerklik isteklerini öyle güçlü şekilde harekete geçirdi ki, Timur'un ölümünden (1405) sonra haleflerinin iktidarı kısa zamanda yıkıldı.
·
56 views
Acımasızlık konusunda Timur, Cengiz Han'ın yanında susam sokağı gibi kalır.
Timur’un bedeni, taş lahdinin içinde yatmaktadır. İslam geleneği ile başı Mekke’deki Kabe’ye yöneliktir. Orta Asya geleneğinde kutsal ölülerin mezarlarına konulan atkuyruğunun burada da bulunduğu mozelenin onarımı sırasında ortaya çıkarılmıştır.
Esas mezar salonundaki tüm lahitler Sovyet antropolog Mikhail Gerasimov tarafından 1941’de açılmıştır. Timur’un mezarı açılarak incelendiğinde bir yazıtla karşılaşır. Şöyle denmektedir yazıtta: “Her kim ki benim mezarımı açacak olursa benden daha beter bir düşman bulacak.” Mezarların açılacağı duyulduğunda da Semerkant’ın yaşlı bilgeleri, mezarların açılmamasını, kutsal ölülerin, özellikle Büyük Timur’un bedenlerinin rahatsız edilmemesini istemişlerdir. Çünkü Timur’un mezarının açılması, savaş ruhunu yenden harekete geçirecekti. Bu inanç, Mısır’da Tutankamon’un mezarı açıldığında karşılaşılan ve mezarın açılması durumunda ortaya çıkacağı belirtilen tehditleri içeren yazıtla aynı anlama geliyordu. Görülüyor ki ölüm kültü, Tutankamon’dan üçbin yıl sonra Timur’un mezarı için de geçerliydi ve evrensel bir niteliğe sahipti.
Buna rağmen 1941 haziranında bütün mezarlar açıldı. Efsaneyi doğrular biçimde iki gün sonra bölge İkindi Dünya Savaşı etkisi altına girmişti. Semerkantlılar, savaşın başlamasını Timur’un mezarının açılmasına bağlamışlardı.
Lahitlerden çıkarılan kemikler Leningrad’da götürüldü ve incelendi. Timur gerçekten aksaktı, çünkü bir ayağı diğerinden daha kısaydı. Uluğ Bey boynu vurularak öldürülmüştü. Antropolog Gerasimov, kafataslarını inceleyerek tüm hanedanın portrelerini yaptı. Beden kalıntıları tekrar yerlerine kondu.
Timur (1336-1405)
Timur tarihsel bir kişilik olarak oldukça yenidir, 600 yaşındadır fakat tarihin üç-beş büyük cihangirinden biridir; adı Büyük İskender, Sezar ve Cengiz ile birlikte anılır. Ankara Savaşı’nda batıda yeni yeşermeye başlayan Osmanlı’yı yenmiş olması, sonuçta aynı kandan gelen iki hükümdarın savaşı olsa da sonuçta tarihtir ve neden böyle olduğu konusunda tarihin yargılanmaması gerekir. Sonuçta Timur, etse de ana dili olarak Büyük Türkçe’nin Özbek kanadını konuşmaktadır, Uygur yazısını kullanmaktadır ve şu şiir ona maledilmiştir.
“Biz ki Mülük-i Turan, Emir-i Türkistan’ız.
Biz ki Türk oğlu Türk’üz;
Biz ki milletlerin en kadîmî ve en ulusu,
Türk’ün başbuğuyuz!
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.