Edebiyat, felsefe ve psikolojinin birleşiminden oluşan bu mükemmel esere aslında ne desem yeterli olmayabilir, ama naçizane bir iki kelam etmek istiyorum. Kitap saygın, zengin, başarılı Dr. Breuer ve yalnızlıktan, ümitsizlikten, çaresi olmayan hastalıklarından muzdarip Nietzsche arasında geçen tedavi ve diyaloglar üzerinden merak uyandırıcı bir şekilde ilerliyor. Yan karakterler ise aile dostu, Breuer’in arkadaşı ve aynı zamanda öğrencisi olan Freud, Nietzschenin arkadaşı güzel ve etkileyici kadın olarak tanımlanan Lou Salome ve Breuerin saplantısı haline gelen histeri hastası Bertha Papenheim ile desteklenmiş. Kitabı okurken ya da bitirdikten sonra kendini, yaşamını sorgulamayan, derin düşüncelere dalmayan herhalde yoktur. Kim kendini bir mesleğin, kariyerin, bir ailenin, bir dinin ya da kültürün içine hapsolmuş hissediyorsa kendinden mutlaka bir şeyler bulacaktır. Çevrenin baskısı, kıskacı altından kurtulabilir miyiz? Kendi özgürlüğümüze kanat açabilir miyiz? Çevrenin bizi hapsettiği değerleri sorgulamadan, bizim için biçilmiş rollere adapte olmaktan ziyade; kendi seçimlerimizin olduğu bilincine varıp, sorgulayarak, seçerek kendini özgürleştir diyor ya Nietzsche bu yüzden cesur olup hayatımızı yaşamak ve ‘Kimsen o olmak’ kişinin kendine vermesi gereken en önemli değer değil midir? Kafanızdaki düşünceleri düşünmüyor olsaydınız ne düşünürdünüz? Sahi ne düşünürdük? Geçmişi mi geleceği mi? Yoksa gün ışığının parlaklığında silinen korkularımızın zihnimizdeki imgelerini mi? Zihnimizi saran düşünceler sarmalında kaybolurken neyi ya da neleri gözardı ediyoruz? En çok da kendimizi değil mi? Önemli olan önce hakikati arama yolunda; kendimizi tanımak, sevmek, belki de üstün insan olabilme çabasında , kendi benliğimizin farkına varıp düşüncelerimizin efendisi olabilmektir. Kaderimize körü körüne teslimiyetten ziyade kaderini tayin etmek ve onu sevmektir. Sen hayatını yaşadın mı? Yoksa hayat seni mi yaşadı? Sen mi onu seçtin yoksa o mu seni seçti? Sana biçilen hayata razı mı oldun? Yoksa pişmanlık mı duyuyorsun? İnsanın hayatında özgürleşebilme fırsatı her zaman bir adım ötede olabilir. Yeter ki insan bu farkındalığın bilincinde olsun ve bunun için çaba sarf etsin. Yoksa yaşadığını hiç hissetmeden ölümle bir anda karşı karşıya kalabilir. “Yaşarken yaşa! İnsan hayatını tükettiği zaman ölürse ölüm dehşetini kaybeder. Eğer insan doğru zamanda yaşamazsa, o zaman asla doğru zamanda ölemez.” Yaşanmayan tüm hayatlar, seçimler insanın içinde şişip kalmamalı. Çünkü kitapta da dediği gibi: “İyi yaşamanın anahtarı önce gerekli olanı isteyip sonra da istediğin şeyi sevmek.” Pişmanlık duymamak için şimdiyi yaşamak gerek. Hayat bu andan ibarettir. Zaman geri döndürülemez olmadan anın tadını çıkarabilmek gerek. “Zaman kırılamaz; o bizim en ağır yükümüzdür. Ve önümüzdeki en büyük iddia da o yüke rağmen yaşamaktır.” Duyguları bastırmadan, hissettiklerini açıkça söylemek etkili iletişimin olmazsa olmazlarındandır. Konuşmalarda samimiyet ve dürüstlüğün karşı konulamaz neticesinde oluşan empati; anlamayı ve bağışlamayı kolaylaştırır. “Belki hepimiz birbirinin acılarını görmekten aciz olarak acı çekiyoruz.” Çaresiz ve ümitsiz görünen duygular bile konuşmanın iyileştirici gücüyle eriyip kaybolabilir. Kim bilir belki de Nietzsche’yi ağlatabilen işte bu güçtür. “Bu dünyadan yalnızca bir kez geçeceğim. Ağzımdan çıkabilecek iyi bir söz varsa, o sözü 'şimdi' söyleyeyim, gerçekleştirebileceğim iyi bir eylem varsa o eylemi 'şimdi' yapayım, çünkü buralardan bir daha geçmeyeceğim.”