Biz burada, Alevilik’le Ahle Haq dinleri arasında benzer çizgileri özetle yansıtmak istiyoruz.
1- Alevilik de bugün Kızılbaşlık, Bektaşilik vb. birçok öğretinin ortak adı olmuş: Ahle Haqlık da Tayıfasanlık ve Yarsanilik gibi birçok öğretinin ortak adı.
(Tayıfasanlık, Bektaşiler gibi daha çok kasaba ve şehir çevresinde örgütlüdür.)
2- Alevilik özellikle Kürdistan’da Ali-İlahi Kızılbaşlığı olarak anılır; Ahle Haq ise aynı zamanda Ali-İlahilik ve Ali-Haqlık olarak da adlandırılıyor.
3- Her iki öğretinin gerçek izleyicileri, bilgilenme ve olgunlaşma sürecinin Şeriat (Kanun), Tarikat (Yol), Marifet (Gnosis) aşamalarını geride bırakıp Hakikat (Gerçek) aşamasına ulaştıklarına inanırlar.
4- Alevilik’teki 12 İmam ’lığın yerini, Ahle Haq’da 12 Hanedan veya Silsi le alıyor. Zaten 12 İmam da bir “silsile” ye bağlanıyor.
5- Ahle Haq inancında Tanrı’nın yedi “donu” ve her birine eşlik eden me lekler vardır. Melek kültüne bağlı bir inanç olarak bu yönüyle aynı zamanda Ye- zidilik’e benzer.
6- Ahle Haq inancında, Tanrı’nın ilk donu (görünümü) kabul edilen Kha- vvandigar (dünyanın yaratıcısı), ikinci aşamada yerini Ali'ye bırakır. Bilindiği gi bi Alevilik’te de Ali bir “Tanrısal güç” tür, giderek Tanrı’nın bir görünümüdür.
Yezidilik’te Şeyh Adi bin Musafır’in kutsal bir önder olarak öne çıkması gibi, Ahle Haq inancında da Sultan Sohak adı belirgin-simgesel kutsal güç olarak öne çıkıyor.
7- Sultan Sohak’ın karısıyla varettiği kutsal Yediler, aynı zamanda Ahle Haq dininin yedi kolunun kurucularıdır. Bu alt kollara Ocak denir ve bu kollar daha sonra 12’ye çıkarılmıştır, 12 Halifelik’te olduğu gibi. Öte yandan, bilindiği gibi Alevilik’te 12 temel Dede Ocağı kabul edilir ve bu ocakların tümii de Der sim kaynaklıdır. Tanrısal kişilikler olarak görülen bu kutsal ocaklar şunlardır:
Kureyş (Seyyid Mahmud Hayrani), Bamasor (Baba Mansur), Düzgün Baba (Şah Haydar), Sultan Hıdır (Üryan Hıdır/Hızır Üryan), Munzur Baba, Ağuçaıı, Şıh Delili Berhecan, Sarı Saltuk (Sarı İsmail), Seyyit Koca Süleyman, Seyyit Gabani, Şıh Hüsamettin Aseli ve Derviş Cemal. (Bkz. E. Danık: “Dersim Alevi-Kürt ve Zaza Mitolojisi ve Pantlıeonu Üzerine”, Birikim der. Ağustos-1966)
8- Alevilik’teki Kırklar Meclisi'nin yerini, Ahle Haq’ta Kırk Güç (Çihıl- tan) alır.
9- Alevilik’teki Yetmişiki Millet’in yerini, Ahle Haq’da Yetmişikiler yerini alır.
10- Alevi töre ve törenlerindeki hizmet kapılarından bazıları Ahle Haq’da 72 Korumacı, 366 Cesur Savaşçı, 444 Çırağa, 9900 Hizmetçi biçimiyle yaşar.
11- Gizli din kategorisindeki Alevilik’le Ahle Haq arasında ibadet biçimi konusunda da birçok benzerlik vardır:
- İkisi de Cem’e (Ciwat, Meclis) büyük önem verir.
- Cemlere kadınlar da katıldığı için, kadın-erkek eşitliğini kabul etmeyen Sünni inançlarca her ikisi de “mum söndürmek”le suçlanmışlardır.
- Ahle Haq’da dervişler saz ile zikr yaparlar. Her dervişin bir Pir'i ve Mürşid’i olması gerekir. Aynı şeyi Alevi Kürtler’de Pir ya da Zakir yapar. Pirlik ve Mürşidlik bilindiği gibi Alevilik’te de temel dinsel makamlardır.
- Elle ateş tutma ya da kurban etini kaynar kazandan elle çıkarma gibi gelenekler, iki dinde de ortaktır.
12- Müsahip-Kardeşlik kurumu ve geleneği, her iki inançta da geçerlçdir.
Yezidilik’te bu kurum, Ahiret Kardeşliği adını alır.
13- Geçmişte saç ve sakala, daha sonralarıysa bıyığa bıçak vurmama (kestirmeme, kıl düşürmeme) her iki öğretide de ortak özelliklerdir.
14- Her iki dinin de belli bir kutsal kitabı yoktur. Ahle Haq kendine Gerçeğin Dini derken; Aleviler “Hakikatin Nuru”xm temsil ettiklerini söylerler.
15- Her iki din de, genellikle yoksul sınıf ve tabakalar arasında ve kırsal kesimde örgütlenmiştir.
16- Her iki din de Zerdüştlük’ten etkilenmiş.
Alevilik’le Ahle Haq arasındaki benzer çizgileri ve ortak bileşkeleri daha da artırmak mümkündür. Ancak burada sıralanan benzerlikler bile, inanç ve kültür kaynakları ortak ya da birbirine yakın toplulukların ortak ya da benzer öğretilere sahip olacaklarını açıkça gösteriyor. Ancak işin acı yanı, Batılılar 19. yüzyıldan başlayarak bu din ve öğretiler üstüne sayısız çalışma yaparken; bu öğretilerin mensubu Kürtler de dahil Doğuluların, İran-Kürdistan-Mezopotamya- Anadolu coğrafyasındaki dinsel-inançsal-kültürel yapılanmayı yeterince bilmemeleridir.
Alevilik ve Kürtler
·
277 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.