Bir insanı sevmekle başlayacak her şey!
"İnsanlar aslında aydınlıktakiler ve
karanlıktakiler olarak ikiye ayrılır.
Karanlıktakilerin sayısını azaltıp,
aydınlıktakilerin sayısını çoğaltmak, işte
hedef budur. Bu yüzden 'Bilgi!', 'Bilim!' diye
bağırıyoruz."¹
Bir kitap okurken ne zaman 
Victor Hugo ismini görsem ilk defa lise yıllarında okuduğum “
Sefiller (2 Cilt Takım)”in özet kitabı gelir aklıma. Okuyup bitirdiğimde günlerce etkisinden kurtulamadığım bu kitabın büyüsüne bir kez daha kendimi bırakırım. Yeğenlerine bir somun ekmek götürebilmek için yaptığı hırsızlık nedeniyle on dokuz yıl kürek mahkûmu olarak cezaevinde kalan Jean Valjean’ın yaşadıklarını düşünür, onun şahsından hareketle “İyi insan olmanın ölçüsü nedir?” sorusunun cevabını tüm yönleriyle bulmaya çalışırım. Bunu yaparken bir yandan da özeti bu kadar etkili olan bir kitabın tam metni nasıldır acaba sorusunu sorarım kendi kendime.
• • •
İşte uzun süre ertelememe rağmen bu sorunun cevabını bulabilmek için “Sefiller”in tam metnini okumaya karar verdim. En sonda söylemem gerekeni en başta ifade edecek olursam, kitabı okuyup derinliklerine daldığımda “Sefiller”in insanlık tarihinde yazılmış en muhteşem eserlerden biri olduğuna yönelik düşüncemin bir kez daha pekiştiğini söyleyebilirim. Zira eserini sürgünde on yedi yılda kaleme alan Hugo², adeta bir dünyayı içerisine sığdırmış. İnsanlığa ait tüm sorunları ilmek ilmek dokuyarak gözler önüne sermiş.
• • •
Öyle ki “Elmaslar sadece toprağın karanlıklarında, düşünceler sadece düşüncelerin derinliklerinde bulunur”³ diyen Hugo, Jean Valjean’ın hikayesi üzerinden içinde yaşadığı toplumun sorunlarını kat kat açarak önümüze koymuş. Nitekim onun hayatın içindeki yoksulluğu, sefaleti, adaletsizliği, sınıflar arası mesafeyi, iyiliği, kötülüğü, suçu, suçluyu, ceza infaz sistemini, toplumsal hareketleri, dini, eğitimi, cehaleti, bir kentin merkez çevre ilişkilerini, saf aşkı, sevgiyi, merhameti, fedakarlığı ve vicdanı tek bir kitaba nasıl sığdırdığına büyük bir hayranlıkla şahit oluyorsunuz. Adeta bir insanın yaşamında bir toplumu, bir toplumun hayatında da bir insanın ömrünü sinemada izler gibi izliyorsunuz.
• • •
Gerçekten de Hugo eserini öyle dahiyane kurgulamış ki Jean Valjean’ın hikayesini anlatırken bir anda ara veriyor ve insanlığın sorunlarına dair düşüncelerinin yanında Waterloo Savaşı gibi tarihsel olaylara ya da Paris şehrinin mimarisine dair detaylı bilgiler vermeye başlıyor. Kitabın genel kurgusu içerisinde Fantine’den Cosette’e, Javert’e, Mairius’a, Gavroche’ye, Thenardier ailesine ve adını sayamadığım her bir karakterinin hikayesini en ince ayrıntısına kadar anlatıyor. Bununla da kalmayan Hugo, birbirinden bağımsızmış gibi görünen tüm bu konuları ve karakterleri öyle güzel birbirine bağlıyor ki dönüp dolaşıp bütün yollar Jean Valjean’a çıkıyor. Jean Valjean’ın yaşadıkları da toplumun katmanlarına açılıyor.
• • •
Hugo, tüm bunları yaparken suç ve suçlu davranışı başta olmak üzere insanlığın tüm sorunlarının nedenlerini ve çözüm yollarını nerede aramamız gerektiği konusunda da önemli ipuçları sunuyor. Bunu “Cahillere elinizden geldiğince çok şey öğretin; toplum ücretsiz eğitim vermediği için suçludur, kendi karanlığını kendi yaratıyor. Suçlu günahı işleyen değil, karanlığı yaratandır”⁴ sözleriyle ifade eden Hugo, hiç kimsenin iyi ya da kötü olarak dünyaya gelmediğini, onu kötü ya da iyi yapanın toplum olduğunu dile getiriyor. Buradan hareketle bir din adamı azizin, Jean Valjean’ın kalbinde ve ruhunda yaktığı sevgi ateşiyle onu nasıl yüce gönüllü bir insana dönüştürdüğünün örneğini gösteriyor.
• • •
Doğrusu Sefiller’i ikinci kez, ama bu defa tam metninden okumak benim için muhteşem bir yolculuk oldu. Uzun bir yolculuk olmasına rağmen bir yandan Fransa ve dünya tarihinin dönüm noktalarında, bir yandan da Paris’in caddelerinde, sokaklarında ve yeraltı dehlizlerinde dolaştım. Bir yandan insan ruhunun derinliklerine dalarken, bir yandan da toplumun farklı katmanlarında yaşayan insanların yaşamlarına konuk oldum. Bazen detaylı verilen bilgilerin yoğunluğunda gözlerim kamaşırken, bazen de kitaptaki kahramanların yaşadığı acıların, sevinçlerin ve heyecanların duygusal atmosferinde gelgitler yaşadım. Hugo’nun bir dostuna yazdığı mektupta, “Bu kitabı herkesin okuyup, okumayacağını bilemem. Ama ben onu herkes için yazdım. Çünkü insan her iklimde can çekişir, her dilde inler” sözünün ne anlama geldiğini daha iyi kavradım. Dostoyevski, Tolstoy, Dickens, Camus, Wilde, Flaubert, Borges gibi dünya edebiyatının büyük isimlerinin eserlerini kaleme alırken neden bu denli Hugo’dan etkilendiklerini daha iyi anladım.⁵ Kitabı bitirdiğimde “İyi ki bu dünyadan bir Victor Hugo geçti!” sözünü tekrar edip durdum.
• • •
Özcesi, Victor Hugo kendi toplumundan hareketle “Sefiller (2 Cilt Takım)”de, insanlığın evrensel sorunlarını ve çözümlerini bazen bir psikolog, bazen bir sosyolog, bazen bir tarihçi, bazen bir siyaset bilimci, bazen bir hukukçu, bazen de bir filozof gibi gözler önüne seriyor. O nedenle de insanlık tarihinin sonuna kadar önemini koruyup okunacağını düşündüğüm bu muhteşem eser, yazıldığı tarihten bugüne kadar sayısız kitap, sinema filmi, dizi, müzikal ve tiyatro eserine ilham vermeye devam ediyor. Bu itibarla her bir sayfasındaki veciz sözleriyle düşünce deposu olan, tüm zamanların en iyi romanlarından biri olarak kabul edilen bu ölümsüz eserin, özellikle tam metnini, her kitapseverin ömründe en az bir kez okuması gerektiğini düşünüyorum.
İncelememe Hugo’nun “Sevmek ne büyük dönüşüm yaratır”⁶, Zülfü Livaneli’nin “Dünyayı güzellik kurtaracak/Bir insanı sevmekle başlayacak her şey” sözleriyle son verirken, sevginin bir insanın yüreğini nasıl değiştirip dönüştürebileceğini görmek isteyen okurlara…
Sağlıklı ve kitap dolu günler diliyorum!
-----------------------------------
¹Sefiller (2 Cilt Takım), s.299, 2.Cilt.
²Bknz: tr.m.wikipedia.org/wiki/Sefiller.
³Sefiller (2 Cilt Takım), s.277, 1.Cilt.
⁴Sefiller (2 Cilt Takım), s.17, 1.Cilt.
⁵Bknz:tr.m.wikipedia.org/wiki/Victor_Hugo.
⁶Sefiller (2 Cilt Takım), s.155, 1.Cilt.
Eserin size kattığı, uyandırdığı, aydınlık ve hayranlık hislerini, sorgulatan düşüncelerini doğrudan okuyana geçmesini sağlayan çok iyi ve yerine ulaşan bu incelemeyi kaleme aldığınız için teşekkürler.💫 Açıkçası çok etkili, sırada ki okumaya aldım bile. ;) Sizin de bahsettiğiniz gibi yıllar önce okumuş olduğumuz kitapları şimdiki bilinçle okumanın çok daha geniş pencereler açtığını düşünüyorum ve bunu deneyimliyorum. Paylaşımınız için tekrar teşekkürler... 💫📖🖋
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.