Servet-i Funûn dönemi panoraması...
Halit Ziya'nın Servet-i Funûn dönem ruhunu anlattığı nirvanayı belirleyen bir eser...
Döneminin panaromasını çizen bir romandır. Servet-i Fünun döneminin edebi anlayışını açıkça ortaya koyar.
Mai ve Siyah, bir nesir romanı olarak kabul edilir ve bu roman batılı tarzdaki Türk romanının ilk örneği sayılır.
Şimdi gelelim roman hakkındaki incelememe. Öncelikle romanı okurken aynı zamanda Servet-i Fûnun dönemini inceleyerek edindiğim bilgiler doğrultusunda yazıyorum bu incelemeyi.
Romanda yazar, Tepebaşı’ndaki bir sofranın betimlemesini yapıyor ve buradaki yemek ve arta kalan yemek görüntüsü hem devrin sosyal yapısını hem de Servet-i Fünuncular’ın özelliklerini yansıtır.
Sofra oldukça dağınık, düzensiz bir sofradır ki nesnelerin birbirinden farklı ilişkiler bağlamında çok derin bir kopukluğu yansıttığı dikkati çekmektedir. 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başları Osmanlı toplumunun ve düşünsel anlamdaki karakteristik yapısını anlatır.
Hayallerin ve hayalkırıklıklarının romanıdır Mai ve Siyah. Kahramanımız Ahmet Cemil, Servet-i Fünun'ün bir temsilcisidir. Hayalperest, bedbaht, üstün zeka ve delilik arasındaki arafta coşkun, taşkın bir kahraman.
"Bilseniz, şiirin nasıl bir lisana muhtaç olduğunu bilseniz!'' diye başlar kötümser Ahmet Cemil, zamana ve şiire dair ciddi bir tartışmada ve sözünü edebiyat tarihine geçen o meşhur cümlesiyle tamamlar: '' Bir lisan ki, sanki tamamiyle bir insan olsun!''.
Romanın baş kişisi Ahmet Cemil üç farklı kişilikle çıkar karşımıza.
Bunlardan birincisi, insanların “altın çağı” niye nitelendirdikleri çocukluk dönemidir. Ahmet Cemil’in bu döneme ait yaşantısı geri dönülerle verilir romanda.
İkincisi, Ahmet Cemil’in karakterini oluşturan en önemli bölümdür. Ahmet Cemil bu bölümde gerçek hayatla ve bu hayatın sorunlarıyla yüz yüzedir.
Üçüncüsü, hayat karşısında yenilmiş birisidir.
Ahmet Cemil, romanda şair mizaçlı, ince, zayıf bir gençtir. Şiire olan tutkunluğu, duygusal kişiliği, ince, zayıf yapısıyla Tevfik Fikret’in şiirlerindeki “Süha”yı anımsatır.
Peki bu incelemede neden Ahmet Cemil bu kadar çok zikredildi ?
Hadi konuyu biraz daha irdeleyelim.
Mai ve Siyah romanının asıl kurgusu Ahmet Cemil’in düşleriyle hayatın gerçeklerinin çatışmasından ortaya çıkar. Ahmet Cemil yaşadığı toplumun bir ürünüdür.
Roman başlarında Ahmet Cemil Mai bir elmas yağmuru altındadır.
Yeni kurmak istediği şiirin
tasarımlarını ve denemelerini yapmaktadır. Onun gelecekten beklentilerini “Mai” simgesinde toplayabiliriz. Yani “Mai” Ahmet Cemil için, gökyüzünün, umudun, ideallerini sembolize eder. İStanbul’dan gemiyle ayrılışında ise her taraf “simsiyah”tır. “Siyah” ise umutlarının tükenişidir.
Romanda karşıt değerleri savunan Raci eski şiir anlayışını savunan kart bir karakterdir. Raci’nin kendisi de savunduğu değerlere pek fazla inanmamaktadır.
Sanatsal bir kaygıyla yazılan romanın dili çok ağır. Süslü bir üslup var. Şiirsel üsluba çok yakın.
Yazar dil ve üslup hakkındaki görüşlerini Ahmet Cemil’in ağzından sunuyor ve açıkçası damakta mükemmel bir tat bırakıyor.
Müzikalite ve iç ahenge önem veriyor.
Romandaki kişilere ayrıntılı olarak baktığımızda Ahmet Cemil, İkbal, Lamia, “Mai”yi, “Gök”ü, yeni şiiri, düşleri, masumiyeti, romantizmi temsil ediyor. Karşıt karakterlere baktığımızda Raci ve Vehbi var. Bu karakterler ise eski edebiyat anlayışını ve gerçekçiliği, “Siyah”ı, Karanlığı, yeri(toprağı) temsil ediyorlar.
Ve son olarak;
Kitabı okurken bazen Mai göklerde dolaşıyorsunuz özgürce, süzülüyorsunuz hiçbir yükünüz yokmuşcasına. Hiç var olmamışsınız ya da varlığınızın doruklarındaymışcasına .Sonra kararmaya başlıyor sema, vuruyor acı acı esen rüzgar bedeninize. Islanıp eriyor hayallerinizin yazılı olduğu kağıt, akıyor mürekkepler. Siyah göklerden bakabilmeye alışıyorsunuz, kaybediyorsunuz içinizdeki küçük çocuğu. Hayallerinizin ebedi sözleşmesi olan kağıdı yakıyorsunuz ; hatta ankakuşu misali yeniden doğuyorsunuz veyahut varlığınızdan vazgeçiyorsunuz tam anlamıyla, var olmamayı tercih ediyorsunuz hayalleriniz yokluğuna.
Mai ve Siyah 
Halid Ziya Uşaklıgil
·
81 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.