Johann Wolfgang von Geothe: üzerine bir inceleme.
Paul Klee’nin hakkında; “Bildiğim çekilebilir tek alman.” dediği yazar. Gençliğinin verdiği heyecanla “sturn unt drang” akımına bağlı eserler verip, sonradan avrupa’yı dolaşıp(italya turu) görüşlerini değiştirerek klasik akımda karar kılan, bir şiirin de dört farklı akımın etkisini yansıtabilen alman yazar ve şair. Klasikte schiller kadar büyük önem kazanamamıştır. Klasik akımın schiller’in ölümüyle bitmiş kabul edilmesi de bunun bir kanıtıdır. Geothe düşünceleri ile yaşantısı arasında büyük bir paradoks vardır. Bu nedenle kişiliğinden çok yarattığı eserleriyle sevilmiştir. “Genç werther’in acıları” adlı eseriyle henüz genç yaş’ta büyük bir şöhret yakalamıştır. Bir rivayete göre geothe, genç werther’in acılarını bir arkadaşının nişanlısına olup yazdığı söylenir. “Faust” adlı eserine 21 yaşında başlamış ve 83 yaşında bu eserini tamamlamıştır. Faust birkaç eserin birleşmesiyle son halini almıştır. Felsefi olarak çok derin bir kitap olmakla beraber en iyilerin bile üzerine uzun uzun kafa yorduğu çetin bir taş… eserlerinde antik çağ’ın etkisi oldukça belirgin bir hale gelir ve aristokrasi ve aristokrat karakterler büyük yer tutar. Kullandığı dil belirli standartlara sahip yüksel bir dil olarak kabul nitelendirilir. Geothe’nin aşkları eserlerini oldukça etkilemiştir ve sanırım edebiyatında değişmeyen tek şey kadınlara verdiği önemdir. Hatta geothe’ye göre kadınlar, erkeklerden, daha yüksek bir insanlık seviyesine sahiptir. Ayrıca aralarında aşk ilişkisimi yahut arkadaşlık mı olduğu belli olmayan Charlotte von stein’le iki bin defa mektuplaşmıştır. Geothe’nin, “geçmiş, gelecek ve evren” olarak tanımladığı bu ilişki de ilginç olan ise mektupların kaynağını romantizm’den daha çok varoluşsal kaygıların, görgü kurallarının, saray çevresiyle ilgili söylentilerin oluşturmasıdır. Kısacası entelektüel tarafı yoğun olan bir gönül birlikteliği olabilir yine de geothe 1776 yılında bu durumdan ve genel memnuniyetsizliğinden dolayı bunalıma girecek weimar’dan kaçar ve italya’ya seyahate çıkar. Bu olayı charlotte’nin asla affetmediği söylenir. “Kardeşlerimi tanrı yarattı ama dostlarımı ben buldum.” Diyen geothe’nin yaşamı boyunca en çok etkilendiği, değer verdiği ve edebi olarak beslendiği dostu kuşkusuz schiller olmuştur. Zira schiller, geothe’nin bir “lebenswerk”(hayat boyu yazılan eser) olarak kaleme aldığı ve bir türlü bitirmek için cesaret bulamadığı faust’u bitirmesi için ona en büyük cesareti veren kişi olmuştur. Ayrıca geothe’de schiller’in “wallenstein” isimli sevilen eserine ciddi eleştirel katkılarda bulunur. Schiller; ölünce şöyle demiştir. “Kendi varlığımın yarısını kaybettim.” Faust’u bitirdikten haftalar sonra da geothe hayatını kaybeder. Geothe ve Schiller’in dört cilt tutan mektupları alman edebiyatının en verimli bu dönemine ışık tutar. Geothe, hafız-ı şirazi’ye hayranlık besliyordu. Geothe ona olan hayranlığını; “onun karşısında benimde verimli olmam gerektiğini anladım. Yoksa bu kudretli şahsiyetin karşısında duramayacaktım.” der. Hammer’in çevirisi olan hafız-ı şirazi divanı’nı okuyan geothe ileri ki günler de şirazi’nin büyüklüğü karşısında büyülenerek son eseri olan “doğu batı divanını” yazmaya karar verir. Kitap, geothe’nin çoğunlukla doğu ve islam kültürü ile ilgili yazdığı şiirlerini ve fikirlerini barındıran on iki bölümden oluşur. İngiliz edebiyatın da shakespeare’in yeri ne ise alman edebiyatında da geothe’inki odur diyebileceğimiz, sadece 18.yy ve 19.yy almanya’sına damga vuran değil; yarattığı etki evrensel boyutlara ulaşmıştır. Geothe’nin bütün şiirleri köklerini yaşamın kendisinden ve gerçekliğinden alır. Aforizmaları bile şiirseldir. Nietzsche ciddi derece de etkilenmiştir kendisinden. İmmanuel kant’ın en sevdiği insan ve düşünürdür. Kafka: geothe için şöyle der; “hayat üzerine ne söylenenilirse hepsini söylemiştir geothe.” Renkler ışığın eseri ve ızdırabıdır.” Demiştir. Kimi söylentiye göre van gogh bu sözü duyunca sürekli mırıldanır ve çıldırır. Paul Valery; geothe için şöyle der; “Avrupa ruhunun korunmasında en yüksek otorite odur.” Geothe’nin eserleri için ise; “Büyük bir iltifatın parçalarıdır.” diye sarfeder. Schubert’in kısa ömrünün son yollarının depresyon da olduğu bilinmekteydi. Moral bulmak ve ağır bunalım halinden çıkmak için birçok eserinde şiirlerini kullandığı geothe’ye bu eserlerini ithaf etmek istemiş fakat bunun için yazdığı mektup geothe tarafından okunmadan iade edilmiş. Bu durum schubert’in depresyonunu arttırmış ki kısa bir süre sonra da hayata gözlerini yummuştur. Tolstoy’un Sanat Nedir? Kitabında, “Sanat Yasaları Diktatörü” olarak anılan yazar. Tolstoy’un dediğine göre geothe’nin iyi dediği eserleri eleştirmenler sorgusuz, sualsiz iyi kabul eder ve sanat kuramlarını, teorilerini bu iyi addedilen eserlere göre oluştururlarmış. Halkında ilgisi ve beğenisi de bu iyi olarak addedilen eserlere yönelirmiş haliyle yine tolstoy’un dediğine göre, shakespeare’nin bu denli ünlü olmasının sebebi de geothe tarafından örnek bir sanatçı olarak gösterilmesiymiş.
''tanrı sizinle olsun sevgili dostlarım, benden aldığı tüm güzel günler sizin olsun.''
·
182 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.