Item: Para
Rating: 8 puan verdi
Author: N

N

@Nobelli_okur·

18 Nisan 2023 12:42

416 syf.

· Kitabı okudu

8/10 puan verdi

10 günde okudu

Para para para

Zola’nın yaşadığı yıllarda bir edebi tür belirdi: “Borsa Romanı”. Bürokratlar, iş insanları, siyasetçiler ve kurumlar borsanın denetimi ve özgürce çalışması gerektiği konusunda çeşitli fikirler ortaya attılar. “Para” kitabı öncelikle bu eleştiri ve düşüncelerle ortaya çıkmış bir kitap olarak görülebilir. Kitabın tarihi arka planında önemli gelişmeleri saymadan başlamak istemiyorum. Özellikle “Das Kapital” eserinin yazılması, Marksizm akımının Avrupa’da hızla yaygınlaşması, Fransa’nın Meksika’yı işgali, Süveyş kanalının inşası, çeşitli siyasi savaşlar aslında bu kitaba zemin hazırlayan diğer faktörler olarak ele alınabilir. Bunların dışında Zola burada anlattıklarını gerçek bir olay üzerine inşa ettiğini ifade etmiştir. Sadece banka ve skandala adı karışanların isimlerini değiştirmiştir. Kitabın ne üzerine olduğunu tahmin etmek zor değil: 1860’larda borsadaki spekülasyonlar hakkında bir kitap bu. Burada aslında finansal bir kriz ve skandal anlatılıyor. Ana karakter para, onun gücü ve temsil ettiği her şeyi kitapta fazla fazla göreceğiz. Zola borsayı bir kumar yuvasına, spekülatörleri otoban hırsızlarına, küçük yatırımcıları da büyük yatırımcıların kurbanlarına benzetiyor. “Para” aslında esasen insan davranışları ve doğası üzerine kurgulanmış bir eser. Hikâyenin derinliklerine indikçe paranın aslında hayatımızın her alanında ne kadar geniş bir etkiye sahip olduğunu ve onu elde etmek için insanların ne kadar ileri gidebileceğini görüyoruz. Para tehlikeli bir ilaç gibidir. İnsanların hayatlarına mal olan bir bağımlılıktır. İnsanların muhakeme yeteneğini bozar, kurbanlarının yanlış kararlar almasına sebep olur. Ancak daha da üzücü olan bir şey varsa o da aradan geçen yüz yılı aşkın bir süreye inat paranın gücünü zerre kadar yitirmemiş olmaması, insanların davranışlarda bir değişiklik gözlemlenmemesi ve hatta her şeyin çok daha kötüye gitmesidir. Bunun yanında spekülasyonların korkunç etkileri, finans kanunlarının yetersizliği ve kuruluşların denetimsizliği gibi alt başlıklarla birlikte ve borsadaki spekülasyonların zenginler ve fakirler üzerindeki etkilerini ve yansımalarını görüyoruz. “Para” aslında tüm bunlara bir eleştiri olarak karşımıza çıkıyor. Kitapta yıllarca kıt kanaat geçinip birikim yapmış insanların bir anda her şeylerini kaybettiklerine şahit olacağız. Sıfırdan başlayan karakterlerin bir anda şans eseri zengin olduklarını göreceğiz. Servetlerin bir gecede el değiştirdiğine, insanların para hırsı için her şeyi yapabileceğini de hayretle göreceğiz. Akrabalık ilişkilerini bitirenleri, birbirlerini kazıklayanları, dolandıranları, bedenlerini satanları, yani para için her şeyi yapabilecek insanlarla tanışacağız. Şimdi gelin 20 ciltlik Rougon-Macquart serisi içinde yüzlerce karakter içinden en namussuz, en şehvet düşkünü, en aşağılık, en hırslı, en paragöz karakterle tanışalım. Karşımızda Rougonların sülalesinden Aristide Rougon. Bilindiği üzere Rougon ailesi bu kitaptaki asıl meşru ailedir ve Rougonların soyundan gelenler toplumda hep üst tabakada yer almışlardır. Bu kitapta Aristide’in abisi Eugene Rougon bir bakandır mesela, serinin son kitabı “Doktor Pascal”daki Pascal karakteri Aristide’in diğer kardeşi olmakla birlikte ünlü bir hekimdir. Bu sülalenin genlerinde Zola’nın demesine göre para hırsı vardır ve bu hırs en çok Aristide karakterinde baskın gelmiş. Aslında kendisi bu ailenin tek yüz karası üyesidir bana göre. Aristide, Pierre ve Felicite’nin en küçük oğludur. Aristide’i “Rougonların Serveti”nde gördük ilk. “Para” ise her ne kadar aralarında yirmi yıllık bir yazım süresi olsa da “Tazı Payı” kitabının devamı niteliğindedir. Ancak meraklı okuyuculara şunu da dip not olarak ilave edelim. Seriyi okumaya istediğiniz kitaptan başlayabilirsiniz. Kitaplar arasında mutlak bir devamlılık söz konusu değil. Kitapta abisi Eugene Rougon kardeşinin öncelikle soyadını değiştirmesini ister. Çünkü onun yaptıklarından utanır ve hiçbir şekilde kendi itibarını zor duruma düşürmemek için kardeşine yardım eli uzatmak istemez. Aristide kendisine Saccard soyadını seçer. Bu ismin telaffuzunda bile bir hırs, bir arzu var. Sanki bir şeyi zorla çekip koparmak istiyormuş gibi bir tınıyı sadece ben mi hissediyorum acaba? Yıl 1864. “Tazı Payı” kitabındaki Saccard’ın ikinci eşi Renee ölmüş ve aradan beş ay geçmiştir. Saccard iflas etmiş, adı çeşitli olaylara karışmış, borsadan atılmış, toplum tarafından dışlanmış bir şekilde Paris sokaklarında bir kilise faresi gibi karşımıza çıkar. Ancak kendini toparlamak ve eski günlere dönmek için aklında 40 tilki gezmektedir. Çok geçmeden üst komşusu mühendis Georges Hamelin’le tanışınca beklediği fırsatın ayağına geldiğini hisseder. Paranın kokusunu alan eşsiz bir buruna sahiptir çünkü. Hamelin’in Orta Doğu’yu kalkındırma, aslında Hristiyanlaştırma gibi bir planı vardır. Bunun için oraya demir yolları, limanlar, yollar, köprüler inşa etmek istemektedir. Oraya şehirler kurmayı, orayı kalkındırmak niyetindedir. Aslında Hamelin ve kardeşi Caroline (Saccard’ın karısı olacak) son derece iyi niyetli insanlardır. Aslında bu kitapta en dürüst onlardır. Çünkü kitapta o kadar dolandırıcı ve üçkâğıtçı insan var ki! Saccard mühendisin bu planlarını gerçekleştirmek için bir finans şirket kurmaya karar verir. Aslında kitabın büyük bir bölümü Saccard’ın Universal Bank’ı kurmaya çalışması ile geçiyor. Üstelik bu banka bir Katolik Bankası olacaktır ve kendisi tam bir Yahudi düşmanıdır. Bu fikir mühendis için çok kıymetli olsa da aslında Saccard’ın önceliği kendisidir. Onun para ve servet takıntısı birinci önceliğidir. Bunun dışında kalan her şey hayatında ikinci plandadır. Öyle ki bunun için her şeyi kullanmaya hazırdır: dini bile. Fransa’daki Roma Katolik Kilisesi’nin desteğini arkasına almak ister. Çünkü abisinden destek bulamayacağını anlar. Bunu yapmasının sebebi borsayı tekelinde bulunduran Yahudi bankerlere bir darbe vurmak istemesidir. Aslında Saccard’ın burada yapmak istediği Hristiyan yatırımcıları kendi bankasına çekmekten başka bir şey değildir. Onların yatırım yapmalarını, hisse senetleri almalarını istemektedir. Aslında Zola bir antisemit değildir. Zola bu şekilde bir yaklaşımla bence o dönemin Paris halkının Yahudiler üzerindeki düşüncelerini de az çok dile getiriyor. Başlarda Saccard herkese çok iyi para kazandırır. Yatırımcısını memnun eder. Kamuoyunu manipüle etmek için gazete satın alarak bankası hakkında gerçeği yansıtmayan haberler bastırır. Bankanın reklamını yapar. Bankasının güvenilirliğini herkese yayar. Yasadışı olarak sayılarla oynar, yatırımcılarını yanlış yönlendirir. Kısacası algı operasyonunu çok iyi yönetir. Saccard dönemin Fransa’sında yaygın olan açgözlülük ve fırsatçılığın vücut bulmuş halidir. Her riski gözü kapalı alır. Bundan dolayı kitabın günümüzle bağlantısı çok fazla. Özellikle borsadaki manipülasyonlarla ilgili bölümlerde. Ancak dinsizin hakkından imansız gelir derler ya. Saccard en büyük darbeyi Yahudi rakibi Gudermann’dan alır. Gudermann Saccard’ın ne yapmaya çalıştığını sezecek kadar akıllı bir iş adamdır ve onun foyasını ortaya çıkararak, Saccard’ın sonunu getiren kişi olur. Kitabın sonuna geldiğimizde Saccard’ı kitabın başında ilk nasıl gördüysek yine öyle görürüz ama bu sefer 5 yıl ceza almıştır. Abisi ilk kez nüfuzunu kullanarak bu cezanın sürgüne çevrilmesini sağlar ve Saccard Belçika’ya gönderilir. Ancak huylu huyundan vazgeçmez. Saccard’ın para takıntısı hiçbir zaman son bulmaz. Serinin son kitabında Saccard’ın Paris’e geri döndüğü ve bir gazeteyle anlaşarak yığınla para kazandığı haberini alırız. “Para” okuyucusuna ne hissettirir bilemem ama seriye meraklı olan okuyucular için keyifli bir kitap olacağını düşünüyorum. Borsa, onun aktörleri ve işleyişiyle ilgili olan “Para” bir adamın para toplayıp bir banka kurması, borsada bankasının değerini yükseltmesi ve neticede her şeyini birden kaybetmesini konu alan, para kazanmak hırsının sadece bir insanı değil bütün bir toplumu ne şekilde zehirlediğini, çalışmadan kazanmanın gerçek servet olmadığı gerçeğini yüzyıl öncesinden ortaya koymuş bir kitaptır.

ParaEmile Zola · Ak Kitabevi · 196024 okunma

··

453 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

N