Arkadaşlarınızla buluşmak için hazırlanıyorsunuz. Giyindiniz ve evden çıktınız. Ancak buluşacağınız yere ilk defa gideceksiniz. Dolayısıyla yolları karıştırmanız olası bir durum. Belki yanlış otobüse bineceksiniz belki de yürürken yanlış yollara sapacaksınız. Nitekim öyle de oldu, yanlış yöne giden metroya bindiniz ve ilk fırsatta bu metrodan inip diğerine geçeceksiniz. Tam bu sırada metrodaki kalabalığın size baktığını, gözlerin sizin üzerinizde olduğunu hissediyorsanız size iyi bir haberim var: Aslında kimsenin umurunda değilsiniz!
Spot Işığı Etkisi ya da orijinal adıyla ”Spotlight Effect”, insanların gündelik yaşamlarındaki eylemlerinden dolayı gerçekte olduğundan daha fazla fark edildiklerine inanma eğiliminde olduklarını ifade eden bir fenomendir. Birey sürekli olarak kendi dünyasının merkezindedir. Dolayısıyla başkaları tarafından ne kadar fark edilebilir olduğunun doğru bir şekilde değerlendirmesini yapması oldukça nadir bir durumdur. Yani metrodaki kalabalığı önemsemeniz gereksiz çünkü o kalabalık sizi önemsemiyor!
Şimdi de bir restoranda arkadaşınızla yemek yediğinizi düşünün. Yemek esnasında çatalınızı yere düşürdüğünüzde veya salatanın bir kısmını masaya döktüğünüzde etrafınıza karşı hissettiğiniz mahcubiyet, aslında lüzumsuz bir histir. Nitekim ertesi gün kimsenin hatırlamayacağı bu durum sizi o sırada oldukça etkileyebilir. Anlayacağınız, hatalarımız zannettiğimiz kadar başkalarının gözüne batmıyor.
Buraya kadar anlatılanlar kafanızda somut bir şema oluşturmamış olabilir. O zaman sizlere Cornell Üniversitesi’nde yapılan bir deneyden bahsedeyim: Bir grup psikolog katılımcıların üzerine üstünde “utandırıcı” resimlerin olduğu tişörtler giydirmişlerdir. Daha sonraysa katılımcılara giydikleri tişörtü kaç kişinin fark edeceğini sormuşlardır. Deneye katılanlar kendilerini gerçeğe göre 2 kat fazla kişinin fark edeceğini belirtmişlerdir.
Yani sakarlıklarınızdan ya da basit hatalarınızdan dolayı mahcubiyet duymanıza gerek yok!
Peki, bu tür durumları en aza indirmek için ne yapabiliriz? Çoğu psikolojik fenomende olduğu gibi spot ışığı etkisi için de en önemli nokta farkındalıktır. Günlük yaşamımızda bu fenomenle karşı karşıya olduğumuz anları fark edip başımıza gelenleri büyütmemeliyiz. Sizin çevreniz tarafından ne kadar fark edilir olduğunuzu, çevrenizin sizin için ne kadar fark edilir olmasıyla kıyaslayabilirsiniz. Böylece bu konudaki farkındalığınızı arttırabilirsiniz