128 syf.
8/10 puan verdi
Adam Phillips İngiliz psikanalitik psikoterapist ve deneme yazarıdır. İlgi Arayışı, ilgi kavramına kısa ve büyüleyici bir giriş niteliğindedir.
Kitaba daha başlamadan "ilgimi" kazanan bir cümle beni oldukça etkiledi : «Sizi neyin ilgilendirdiğini ve neyin ilgilendirmediğini bilmeniz korkunç derecede büyük önem taşır. Gertrude Stein» (S. 11).
Ve yine ilgi üzerine birkaç dikkat çekici alıntı:
«Bana neye ilgi duyduğunu söyle, sana kim olduğunu söyleyeyim.» (S. 13).
«Her şey, ilgimizi nasıl ve nereye gösterdiğimize dayanır.» (S. 16).
Neyi ilginç bulmamız için teşvik edildiğimize, eğitildiğimize ve kendimize rağmen neyle ilgilendiğimizi bulduğumuza bağlıdır.
«Resmi merakımız ve gayri resmi merakımız vardır (ve psikanaliz ikisi arasındaki ilişki hakkında bir hikayedir).» (S. 11).
«İlgi alanlarımız ne yaptığımızdır, kimi dinlediğimizdir, nereye gittiğimizdir.» (S. 14).
Gerçekten de insan bir süre sonra ilgilendiği ve devamlı olarak yaptığı şeylere dönüşme potansiyeli taşıyor.
«Herhangi bir şeye veya herhangi birine duyduğumuz ilgi, aşırıya kaçma veya yeterince aşırı olmama tehdidi taşır.» (S. 14).
Adam Phillips'in birbirine bağlı üç denemesine dayanan ve "Greenblat’ın Dikkat Eksikliği" isimli bir ek bölümden oluşan kısacık bir derlemedir. Bu kitap, ilgiden takıntıya, özel arzudan kurumsal metalara kadar uzanan dikkat kavramına açık ve akılda kalıcı bir fikir sunuyor.
Dikkat nedir ve neden onu arıyoruz? Kültürümüz, kontrole ihtiyacı olan bir güç olarak dikkati nasıl ahlaki hale getirmektedir?
«Bir yere adanmamış ilgi, muhtemelen başka bir yere adanmış ilgidir.» (S. 21).
Hayatta sıkça tecrübe ettiğimiz belki bunu ilgi odağının değişmesi olarak da nitelendirdiğimiz oldukça anlamlı ve sarsıcı bir cümle.
Phillips, en derin dürtülerimizi ve içgüdülerimizi ortaya çıkarabilecek benzersiz bir yeteneğe sahip diyebilirim. Okurken birbiriyle ilişkili kavramları oldukça iyi örneklerle anlatıyor. Fakat her ne kadar üç bölümden ve bir ek okumadan oluşan bir kitap olsa da anlayabilmek için biraz zaman ayırmak ve emek vermek gerekiyor.
«Eğer bir şeylere açıklama getirmek merakı kendi kendine tedavi etmemizi sağlayan bir çareyse, bize bir şeyleri yapmayı bıraktıran çok fazla açıklamamız var demektir; eğer arzu geniş açılı ilgiden kaçmak adına bir sığınaksa, bizi bir şeylerden vazgeçiren çok fazla istek ve arzumuz var demektir.» (S. 22).
Phillips, dikkatin karar ve davranışlarımızdaki yerini utanç duygusuyla ilişkisini incelerken edebiyatla ilişki kurmaktan da çekinmiyor Jane Austen, James Baldwin, Samuel Johnson, Laurence Sterne gibi yazarları yazısına davet ediyor.
Psikanalitik çerçevede ise Freud’un Rüyaların Yorumu, Uygarlığın Huzursuzluğu, Cinsellik Üzerine, Günlük Yaşamın Psikopatolojisi eserlerinden bölümlere yer vererek bilinçdışımız hakkında da bir aydınlanmaya teşvik ediyor. Cinsellik ile ilginin hatta utanç kavramının ince bağlantılarıyla da temas etmeden geçmiyor.
«Freud, Rüyaların Yorumu adlı eserinde "Günün taleplerinin ayrıcalığı doğrudan rüyaya öncülük eder" demektedir.» (S. 25).
İlgi Arayışı’nın ilk kısmında Phillips ilgi kaybından, ilgi alanlarını düzenlemeye yönelik ihtiyaçlardan bahsehmektedir. Freud’un Rüya Çalışmaları’ndan da bahsediyor çünkü bilinçdışının ne istediğimiz ve neye ihtiyaç duyduğumuz konusunda arka planda çalışarak rüyaları yaratması ve aslında arzularımızı açığa çıkarmak adına dikkat çekmeye çalışmasını dile getirmek istiyor.
«Freud'un rüya teorisi farkında olmadığımız fark edişlerimiz hakkında bir hikâyedir, resmi olmayan merakımız, ilgilendiğimiz şeyler hakkındadır, ilgi göstermediğimiz veya ilgi göstermeyi tercih etmeden gösterdiğimiz ilgi tipleri hakkındadır veya ne açıdan bakılırsa bakılsın hiç ilgi göstermediğimiz ilgi tiplerimiz hakkındadır.» (S. 29).
«Freud'un terapi metodu, rüyayı gören kişiyi, hayatına beklenmedik bir ilgi gösteren bir kişi olarak ortaya koyar.» (S. 31).
«Zevklerimiz veya daha basit bir ifadeyle tercihlerimiz diyebileceğimiz şey, bir tür yazgı veya kendimize dair tercih ettiğimiz bir tablo halini alır.» (S. 12).
«Kimliğimiz dediğimiz şey, ki nelere dikkat ettiğimizle ilişkilidir, bir bakıma bir tür düşkünlüktür, kendimize dair belli fikirlere duyduğumuz saplantıdır.» (S. 12).
İkinci kısmı "Utanç ve İlgi" konusu oluşturuyor, utancı "ilginin ya da ilgisizliğin belli bir türü" olarak ifade ederek sorgulamamızı sağlıyor.
«Savunmasız hale geldiğinizde, utanç bir muhafız gibi çıkar ortaya; ilginizi, kendinize neyi görme iznini vereceğinizi neredeyse bütünüyle yönlendirir ve organize eder.» (S. 60).
"İlgideki Boşluklar" konusunun yer aldığı kısımda ise ilgi ve dikkat dağınıklığı arasındaki bağlamı ele alırken, dikkat eksikliğimizin edebiyatta ki yerinden Tristram Shandy’den örneklendirmelerde bulunuyor.
«Utanç bir sohbet sonlandırıcı etkisindedir. Bir insanın davranışları kabul edilemez addedilmeye başlandığında, karşılıklı iletişim ve alışverişin sınırlarına ulaşılmış demektir.» (S. 48).
«Williams, utanç probleminin itibarsız bir şeyler yapmaktan olduğu kadar ifşa ve teşhirden kaynaklanan bir problem olduğunu ima eder ve utancın kişiyi diğerlerinden uzaklaştırması, ayrılığı ve terk edilmeyi tetiklemesi utancın dehşet verici yönlerinden biridir (veya başka bir deyişle, utanç verici eylemler en büyük sevgi testleridir).» (S. 49).
«Utanç esnasında dış dünyaya karşı ilgi kaybolur, ayrıca kişinin kendisi hakkında neyin iyi olduğuna veya olabileceğine dair ilgisi de ortadan kalkar.» (S. 50).
«Utanç, benliğin etnik temizliğidir. Dehşete kapılmış ve dehşet uyandıran bir mahkûmiyet halidir. İnsanın kendinden korkunç bir manzara yaratmasıdır.» (S. 50).
«Utanç, paradoksal bir biçimde, ortak duyguların paylaşımının reddedilmesi veya cezalandırılmasıdır; utanç, daima ortak bir kırılganlık olan savunmasızlığın kabul edilmesinin cezalandırılmasıdır. Dolayısıyla utanç yabancılaştırıcıdır ve aynı zamanda bir yabancılaşma tekniğidir.» (S. 60).
Suçluluk ve utanç kavramlarının arasındaki o ince farkı oldukça güzel açıklamış.
«Suçluluk duygusu bir protestonun, bir başarısızlıktan doğan utancın sonucudur; utancın olduğu yerde, ihlal edilmiş olan etik standartlara tartışmasız bir rıza vardır, ama suçluluk duygusunun olduğu yerde çiğnenmiş olan kurallarla ilgili şüpheler söz konusudur.» (S. 51).
«Suçluluk duygusu olduğunda kurallarla ilgili belirsizlikler vardır; utanç söz konusu olduğunda ise belki bilinçdışı bir belirsizlik vardır, ama bu belirsizlik bastırılmak zorunda kalmıştır.» (S. 51).
«Çıplaklık utanç konusudur çünkü bürünebileceğimiz başka bir vücut yoktur.» (S. 53).
Aslında utancı en güzel ifade eden ve insanı sorgulatan şu harika cümle:
«Utanç verici olan, utancın kendisi değil utançla olan bağlantımızdır.» (S. 54).
Belki de yazarın burada iletmek istediği utanca olan bakış açımızı şekillendiren bağlam yaşamımız boyunca aslında içimizde baskıladığımız şeylerin yansımasıdır.
«Bir yakınlık ve samimiyet ihtimali olduğunda bu kadar yabancılaşmış hissetmek incitici olabilmektedir.» (S. 60). İlişkilere dair bir mesaj niteliğinde olan kitapta en anlamlı cümlelerden biri. Ya da belki de ilgimin seçici olarak dikkat ettiği bir cümle de olabilir :)
«Kendinden utanan bir kişi, kendini topluluktan yabancılaştırma eylemi içindeyken o topluluğu onaylamış ve doğrulamış olur: Dikkatimizi yönelttiği şey budur.» (S. 61).
«İlgisizlik daima işlemeyen ilgi anlamına gelir ve ilgimizin devingenliği izini sürmemiz gereken bir şeydir.» (S. 110).
Kitabı bir solukta okudum diyemem ama zaten bir solukta okunarak özümsenecek kadar yüzeysel metinlerden oluşmuyor. Biraz vakit ayırarak ve her bir bölümü ayrıntılı düşünerek daha keyif almanızı sağlıyor. Çünkü her bir metin felsefi olarak düşünmeye itecek nitelikte hazırlanmış.
Eğer psikanalitik psikolojiye ilgi duyuyorsanız ve bu bağlamda az ya da çok bilginiz varsa okumaya değer. Ve günümüzde dikkat, dikkat dağınıklığı, ilgi arayışının sıkça önümüze çıkan konular veya kavramlar olduğunu düşünürsek okumak için iyi bir derleme olduğunu düşünüyorum.
Ve düşünmek için de oldukça anlamlı bir cümleyle incelememi bitirmek istiyorum: «Eğer ne olmak istediğinizi öğrenmek istiyorsanız sizi kendinizden utandıran şeyin ne olduğuna dikkat kesilin.» (S. 62).
Bilinmeyen Şiir
İlgi Arayışı
Adam Phillips
··
1 plus 1
·780 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.