Madde 22, İkinci Dünya Savaşı sırasında, Akdeniz’de bir adada İtalya’daki Nazi birliklerini bombalamakla görevlendirilen bir Amerikan hava filosundaki askerlerin başından geçenleri merkeze alarak savaşın anlamsızlığı ve askeri bürokrasinin absürtlüğüyle işlevsizliğini hicvederken, Amerikan toplumunu da eleştiren muhteşem bir kara mizah örneği. Bombardıman uçuşlarında görevli askerlerin görevlerini tamamlayabilmek için belirli bir uçuş sayısına ulaşması gerekmektedir ancak bu uçuş sayısı sürekli arttırılmaktadır. Bir yolunu bulup sıyrılmak isteyen başkarakter de Madde 22 açmazına takılır: Buna göre, uçuştan ancak akli dengesi yerinde olmayanlar muaf olabilecektir ama bir asker de uçmak istemiyorsa akli dengesi yerinde demektir. Bu eksende pek çok absürt, akıl almaz ve çelişkili ama bir o kadar da gerçeğe uygun durum yaşanır. Heller, gerek askeri bürokrasiyi gerekse savaşı ve askerliği muhteşem bir şekilde hicvetmiş. Bürokrasinin insanları kısır döngüye hapseden açmazlarını, çelişkili, tutarsız ve mantıksız kurallarını çok iyi tespit etmiş ve bir o kadar iyi bir mizah anlayışıyla aslında oldukça trajik bir sorunu oldukça eğlenceli ve keyifli bir metinle işlemiş. Ancak romanın bence asıl başarısı savaşın ve askeri bürokrasinin hicvinin yanında, Heller’in Amerikan toplumunu da masaya yatırıp hicvetmesi zira her ikisini de başarıyla yapabilmiş olması romanı çok başka bir yere taşıyor bana göre. İlk 100 sayfasını okuduktan sonra, kitabın Full Metal Jacket’ı anımsatmakla beraber filmin daha başarılı olduğunu düşünmüştüm. İlerledikçe yanıldığımı ve eserin bir başyapıt olduğunu anladım. Öncelikle, kâr ve ticaret odaklı Amerikan toplumu ve değer yargılarını, çok renkli bir karakterin savaş sırasında akıl almaz bir ticaret ağı kurmasıyla inanılmaz eğlenceli bir şekilde tiye almış yazar. Laissez faire liberalizmini savaş hicvi içerisinde hem bu kadar sert hem bu kadar komik, hem inanılmaz absürt hem gerçeğin savaş ortamındaki tezahürü olabilecek kadar mümkün bir hikayeyle eleştirmesi muazzam bir başarı. Bunun yanında, din ve dogmaların gerek toplum gerekse askeri düzendeki hiyerarşiyi sağlamlaştıran destek vazifesi görmesi, komünizmin ve ateizmin ortak bir düşman yaratarak toplumsal algıyı yönlendirmek amacıyla kültüre sızdırılması gibi toplumunun diğer açmazlarını, aksaklık ve çelişkilerini de metne çok iyi yedirmiş. Ekonomik liberalizmle beraber, paranın her şeyin üzerinde olduğu ve toplumun bireyselleştikçe bencilleşen bireylerin bir toplamına dönüştüğü durumda, insanın nasıl bencil ve temel güdüleri odaklı bir canlıya dönüşebildiğini de keza atlamamış. Oldukça akıcı ve konusuna rağmen keyifli bir kitap Madde 22. Savaşı işleyen kitapları genelde çok sevmememe rağmen çok ama çok beğendim.

Madde 22Joseph Heller · İthaki Yayınları · 2019533 okunma

··

2.537 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

İpek Dadakçı