Feqiyê Teyran (Kuşların Hocası)(1561-1640)
Kürt Tasavvufi Halk Edebiyatının ilk temsilcilerindendir. Feqiyê Teyran; Aşkın ve sevginin şairi olarak da anılmaktadır.
Feqiyê Teyran kendi şiirlerinde belirtildiğine göre Hicri 971, Miladi takvime göre 1561 yılında, o zamanlar Hakkâri'ye bağlı olan Miks (Bahçesaray)'de Mirlik yapan bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelir.Anlatımlara göre daha çocuk yaşta doğaya, hayvanlara, özellikle de kuşlara karşı ilgisi gelişmiş, güzel sözler etmeye başlamıştır.
Medresede eğitim alan ve asıl adı Muhammedê Ebdullah olan Feqiyê Tayran, yaşı ilerledikçe ailenin sahip olduğu Mir/beylik ve bütün ailesel olanaklara sırtını döner, kendini okumaya, şiire ve doğaya verir.
Bir yandan eğitim alır, bir yandan da çevreyi gezmeye başlar. Halkın konuştuğu sade, anlaşılır bir Kürtçe ile şiirler yazar, çiroklar, destanlar toplar, bir anlatıcı olarak halkın içine karışır.
Kısa zamanda çok yer gezer, gittiği her yerde bir dengbej edasıyla köy meydanlarında, kasaba ve kent konaklarında şiirler okur, çirok(hikâye) ve destanlar anlatır, yenileri dinler, öğrenir.
Bu nedenle bir diğer adı da Faqîyê Gerok Yani Gezgin Faki. Bu ismi de sürekli bir derviş gibi gezmesinden hiçbir yerde durmamasından dolayı almıştır.
Derler ki, bu cihanda bir Hz. Süleyman, bir de Feqiyê Teyran kuşların dilinden anlardı ve onlarla insanın, insanla konuştuğu gibi konuşurdu.
O, İlahi sevgi, aşk ile gerçek sevgiyi, aşkı beraber İşlemiştir. Bunun yanı sıra konu yönünden çok zengindir. Allah, din, peygamberler gibi inançla, Kürt şairleriyle, toplumsal ve tarihi olaylarla, aşk, doğa ve tasavvufla ilgili yazmıştır. Çok güçlü olan edebi dili bile sade ve anlaşılırdır.
Feqiyê Teyran, yıllarca kuşların peşinde dolaşır; kaval çalar, hikaye ve destan söyler, dengbejlik yapar. Ve Zümrüt-û Anka kuşunun peşinde diyar diyar gider.
Kimisine göre Zümrüt-û Ankayı görür, kimisine göre görmez.
Ama kuşlarla ilişkisi bir ömür sürer. O hep kuşların kanadında özgürlüğü düşler, onların dilinden dökülen nameleri şiirlerine ekler ve bir ömür derviş gibi yaşar.
Gezer, dolaşır, aşık olur, aşkı için çölleri aşar; ama aşkına kavuşamaz. Buna rağmen yaşama küsmez, kuşlara karşı olan sevgisi tükenmez, yaradana bağlılığını şiirlere döker.
Yaşar Kemal , Karınca'nın Su İçtiği kitabında sihirli sözcüklerle dile getirir, uzun tasvirler eşliğinde anlatır yaşamını ve son anlarını Feqiye Teyran'ın...
Faqiyê Teyran'ın günümüze ulaşan eserleri hakkında birçok araştırma yapılmış olmasına rağmen, halen gün yüzüne çıkmayan eserleri olduğunu söylemek mümkündür.
1640'ta Van-Bahçesaray'da vefat etmiştir. Mezarı da Bahçesaray'dadır.
En çok bilinen şiiri ise Ay Dilberê adlı şiiridir. Aram Tigran tarafından seslendirilen parça 400 yıldır, halk arasında dilden dile dolaşıyor.
Li baxê min bû zivistan
Ay dilberê dem gulistan
youtu.be/kgQkRnh-voY
··
756 views
Ay dilberê dem gulistan
Çilmisi bu, bax û bostan
Wêran ezim malêm xirab 🎶
Arapça ve Farsça dillerini, edebiyatını çok iyi bilmesine karşın o özellikle tüm yapıtlarını Kürtçe yazmıştır. Kürt edebiyatında önemli bir şair, masal ve destan yazarı olan Feqiyê Teyran Kürt edebiyatına birçok yapıt bırakmıştır.
Feqiyê Teyran hakkında ek bilgisi olan varsa yorumlara yazabilir mi..
👏👏👏👏👏👏
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.