HAYATIYLA ROMAN YAZAN TRAJİK KAHRAMAN: PEYAMİ
Beşir Ayvazoğlu’nun Peyami Safa’nın doğumunun yüzüncü yılına armağan ettiği Peyami biyografisi, yazarı her önüyle tanımamızı sağlayacak bir hacme sahip. Ayvazoğlu’nun "Peyami Hayatı Sanatı Felsefesi Dramı" başlığını uygun gördüğü kitap, Peyami Safa’nın hayatının her safhasını en ince ayrıntılarına kadar gözler önüne seriyor.
Bizde pek fazla önemsenmeyen biyografi türü, Ayvazoğlu’nun kalemiyle hakiki fonksiyonunu yakalamış görünüyor. Stefan Zweig’ın Üç Büyük Usta’ sını hatırlıyorum da Dostoyevski’yi okurken yazarın sancılarını ben de birlikte yaşamıştım. Peyami Safa’nın romanlarından daha fazla roman olan hayatı Beşir Bey’in kalemiyle titiz bir araştırmanın neticesinde oluşturulmuş uzun soluklu bir romana dönüşmüş adeta. Kitap zihinlerimize öyle yerleşiyor ki , bitirdiğimizde zihnimizi her yönüyle kuşatan bir romanı bitirdiğimizde hissettiğimiz o mahrumiyet duygusunu yaşıyoruz.
Babasını iki yaşında kaybeden , çocuk yaşta sağ kolunda başlayan mafsal iltihabının acılarını hem psikolojik hem de biyolojik olarak ömrü boyunca hisseden , altı yaşında kendisine hediye edilen Petit Larousse’dan Fransızca öğrenmeye başlayan, on bir yaşında ilk hikayesini , on üç yaşında ilk roman denemesini yazan, on beş yaşında Posta Telgraf Nezareti’ne memur, on sekiz yaşında Rehber-i İttihad’a öğretmen olan , hızlı yaşadığı hayatını gittikçe artan bir tempoyla devam ettiren çok yönlü bir şahsiyet Peyami Safa.
Kitap yirmi iki bölümden oluşuyor. Her bölümün bir başlığı var ve her başlığın altına da epigraflar konulmuş. Bu epigraflar okuyucunun daha başlangıçta ilgisini çekerek konuya adapte olmasını sağlıyor. Ayvazoğlu’nun bu tarzı, Peyami Safa’nın Dokuzuncu Hariciye Koğuşu romanını da çağrıştırıyor. Bunun yanında, her bölümün sonunda ustalıkla seçilmiş fotoğraf ve karikatürler de yer alıyor. Fotoğraflar, Peyami Safa’nın hayat macerası içindeki farklı görünüşlerini aksettiriyor.
Kitabın önemli bir hususiyeti de Peyami Safa’nın yazı macerasını bütün ayrıntılarıyla aksettirmesi. Hayatını sadece kalemiyle kazanan, para kazanmak için yazdıklarını Server Bedi imzasıyla yayınlayan ve böylece edebi ve popüler eserlerini kendince bir ayrıma tabi tutan Peyami Safa’nın yazı hayatı da en az özel hayatı kadar çeşitlilik arz ediyor. Ve biz görüyoruz ki aslında Peyami Safa, hayatıyla ve acılarıyla en büyük romanı yazıyor. Kitabı okuduğumuzda Peyami Safa’nın romanlarındaki pek çok otobiyografik noktayı da keşfediyoruz.
Peyami Safa’nın hayatını bütünüyle okuduğumuzda hayretler içinde kalıyoruz. Bazen büyük bir şahsiyetin kendisini bitirircesine daldığı bohem hayatını tenkit ediyorsunuz. Bir an geliyor annesi Server Bedia Hanım’ın endişelerine ortak oluyorsunuz. Gece boyu kitap okuduğu için uykusuz kaldığını görüyor, hastalıklarına karşı gösterdiği inat ve iradeyi şaşırarak müşahede ediyorsunuz. Yine de ondaki bitmez tükenmez yazma aşkına imrenerek bakıyorsunuz. Kavgalarını okurken bazen Peyami’ye kızıyorsunuz ama yine de kızdığınız halde aşık olduğunuz bir sevgili gibi içten içe onun tarafını tutuyorsunuz. Aykırı düşüncelerini onaylamıyorsunuz, ama fikri derinliği ve farklı konulardaki vazıh bilgisi karşısında bir dehanın karşısında olduğunuzun ayrımına varıyorsunuz.
“Peyami” çarpıyor, sürüklüyor, düşündürüyor ve inandırıyor ve zaman zaman duygulandırıyor. Peyami’nin oğlu İsmail Merve’nin ölümü karşısındaki metaneti gözlerimizi yaşartırken, altmış iki yıllık bir hayatın kareleri bir bir zihnimizden geçiyor. Ayvazoğlu’nun "Peyami" kitabı, uzun soluklu bir roman, her karesi zihne nakşolmuş bir film, diyalogları ezberlenmiş bir tiyatro tadı bırakıyor zihinlerde.
Kitabı bitiriyorum ama zihnim hala Peyami'yle meşgul. Kalem kavgasına giriştiği nice insan tarafından bile faziletleri inkar edilemeyen Peyami Safa beni de tesiri altına almış görünüyor. Ayvazoğlu’nun sayesinde artık ben de kendimi Peyami Safa’ya "Peyami" diyecek kadar yakın hissediyorum ve dahası ömrü çalkantılar içinde geçen bu şahsiyetten çok şey öğrenmenin zihnimde bıraktığı o eşsiz tadla Peyami’yi kapatıyorum.
