Sol memenin altındaki cevahir: Nâzım Hikmet
Sol memenin altındaki cevahir: Nâzım Hikmet
*
Nâzım bir halk şairidir. Kerem’dir bir şiirinde, bir şiirinde Şeyh Bedrettin. Kavganın ve aşkın içinde bir halk şairi. Ama kavgası aşkından daha büyük.
*
Nâzım Hikmet sadece bizim edebiyatımız için değil, dünya edebiyatı için de önemli bir şair. Ama Türk edebiyatı tarihçileri ne yazık ki siyasi görüşlerinden ötürü onu şiir antolojilerine ve edebiyat tarihi kitaplarına almadılar. (Ahmet Kabaklı, Nihat Sami Banarlı…) Düşünsenize ideolojik olarak ona uzak olmayan Behçet Necatigil bile “Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü” çalışmasının 1960 ve 1964 basımlarında Nâzım Hikmet’e yer veremedi. 1920’lerin sonundan 1960’ların ortasına kadar onun kitaplarını okumak, bulundurmak, temin etmek yasaktı. 1964’te Yön Dergisi cesurca bir tavır alarak, Nâzım Hikmet’in şiirlerine yer verdi. Yıllarca yasaklanmış bir şair olmasına rağmen yasakların ona güç kattığını görüyoruz. Eşi Piraye’ye “Ne tuhaf şey, biz icraata yapmakla değil, yasakla başlarız ” der.
*
TÜRKİYEM DE TÜRKÇEM DE YASAK
*
Nâzım bir halk şairidir. Kerem’dir bir şiirinde, bir şiirinde Şeyh Bedrettin. Kavganın ve aşkın içinde bir halk şairi. Ama kavgası aşkından daha büyük. O Dadaloğlu’nun “Ferman padişahınsa dağlar bizimdir.” O Serdari’nin “Kısa çöp uzundan hakkın alacak.” dizelerinin devamıydı. Bu nedenle Nâzım toplamda 11 kez yargılandı. Son yargılanması ise tamamen hukuk dışıydı. Ve TCK’nin 146-147 maddesi uyarınca idamı istendi. İçerideyken yazmaya başladığı “Kurtuluş Savaşı Destanı”nın kimi parçaları ne yazık ki yok edildi. Çünkü Nâzım okumak yasaktı. Hapishanenin dışına çıkarılan kimi şiirleri yakalanma korkusuyla dostları tarafından yok edilmek zorunda bırakıldı. Eşi Vera’ya “Şiirlerim İzlandacaya çevrildi, ama Türkçemde yasak” der.
*
MECLİSTE EN FAZLA HAKARET EDİLEN İKİ EDEBİYATÇI
*
Bu yasaklardan çevresindekiler de nasibini aldı. 1966’da Aziz Nesin onun vasiyetini Türkiye’ye getirdi diye emniyette tekme tokat dayak yedi. Düşünün ki TBMM’de en fazla hakaret edilen iki edipten biridir. (Diğeri Sabahattin Ali) Allahsız, pis komünist, Allah’ın belası… Sabahattin Ali ve Nâzım Hikmet edebiyatın iki gözü kara yazarı. Sabahattin Ali, kitap okurken bir ağacın dibinde hunharca öldürülmüş gencecik bir yazar. (Katili sadece 2 yıl hapis yattı.!) Sabahattin Ali “Nâzım, gibi hapishanelerde uzun yıllar kalamam” der. Nâzım da “Sabahattin Ali gibi öldürülmek istemiyorum” der. Biri öldürülür, biri de öldürülmemek için sürgünü tercih eder.
*
NÂZIM’IN SOLUĞUNDAN ÇIKTIK
*
Özellikle 1940 kuşağı üzerine etkisi çok önemlidir. İster şair, ister hikayeci, ister romancı olsun herkes Nâzım’a öykünürdü. Bu öykünmelerini sıkılmadan dile getirirlerdi. “Ne de olsa çaldımsa miri malı çaldım” diyeceklerdi. Rıfat Ilgaz, Ahmed Arif, Attila İlhan hatta Cahit Sıtkı Tarancı… O herkesi etkileyecek bir edebi güce sahipti. Kemal Tahir bir dost mektubunda bu okul için “Bizim Üniversite” der. Bu okulun 2 türlü öğrencisi vardır: Hücredekiler Orhan Kemal, Kemal Tahir; uzaktakiler Sabahattin Ali, Aziz Nesin, Yaşar Kemal, Rıfat Ilgaz, Suat Derviş… Aziz Nesin, biz hepimiz Nâzım’ın soluğundan çıktık der. (Dostoyevski ve Gogol’a da gönderme yaparak)
*
Bu okulun; Attila İlhan’ı okuduğu liseden tasdiknameyle atılmasında, Sabahattin Ali’nin öldürülmesinde, Yaşar Kemal’in derlediği ağıtlarının yakılmasında, Aziz Nesin’in emniyette tokatlanmasında, Kemal Tahir’in yıllarca hapis yatmasında büyük payı var.! O dönemde Nâzım’a dokunan, bağı olan herkes yanıyordu. Bu okulun öğrencisi olmanın hem büyük sorumluluğu hem de büyük cezası vardı. Aziz Nesin, Nâzım’ın vasiyetini yerine getirdiği için onu döven ve Nâzım Hikmet’e, Yaşar Kemal’e, Orhan Kemal’e hakaret eden polislere: “Et kafalı dediğiniz yazarların eserlerini çocuklarınız hatta torunlarınız bilmezlerse sınıfta kalacaklar” der. Bu okulun öğrencilerinden Orhan Kemal, Nâzım Hikmet için şu dizeleri yazar: “…Unutabilir miyim seni hiç.? / Dünyayı ve insanlarımızı sevmeyi senden öğrendim, / Hikâye, şiir yazmayı / Ve erkekçe kavga etmeyi senden.!”
*
Nâzım üzerine 200’den fazla kitap yazılması, şiirlerinin 78 dile çevrilmesi, Avrupa’da birçok antolojilerde yer alan tek Türk şair olması aslında bize söylenecek fazla bir söz bırakmıyor.
*
ONLAR, ÜMİDİN DÜŞMANIDIR SEVGİLİM
*
“Umut” deyince aklıma hep lise yıllarımda izlediğim Yılmaz Güney’in “Umut” filmi gelir. Sınıfsal çatışmanın en iyi anlatıldığı filmdir. Ne yazık ki hem Nâzım Hikmet hem Yılmaz Güney sürgünde ölmüş ve vatandaşlıktan çıkarılmış iki önemli isim…
*
Nâzım Hikmet 11 defa yargılanmış, idama mahkum edilmiş, hayatının neredeyse 15 yılını hapishanelerde geçirmiş bir şair. Onun için elbette umutlu olmak anlamlıdır: “Kararmasın yeter ki / Sol memenin altındaki cevahir…”
*
Daha 18-19 yaşlarında Mustafa Kemal’in çağrısına kulak vererek Anadolu’ya Kurtuluş Savaşı’nın kazanılma umuduyla mücadeleye başlamış bir şairdir. Umut, hem yaşamının hem de şiirlerinin temel temasıydı. Onun şiirleri alanlarda on binlerce insanın umuduydu.
*
“…İnanın güzel günler göreceğiz çocuklar/ Güneşli günler göreceğiz. / Motorları maviliklere süreceğiz çocuklar/ Işıklı maviliklere süreceğiz…” Ve ne diyordu Nâzım yine bir şiirinde “Onlar, ümidin düşmanıdır sevgilim...”
*
Nâzım, içindeki umudu hiç yitirmedi. Dostuna yazdığı bir mektubunda yasaklanan eserleri için “Şiirler yazarım / Basılmaz / Basılacaklar ama…”
*
BU KADAR İYİ BİR ADAM NASIL KOMÜNİST OLUR.!
*
Nâzım bir komünistti ve bunu neredeyse 40 şiirinde dile getirdi, “Sevdalınız Komünist” dedi. Siyaset ve edebiyat meselesi hep tartışılagelmiştir iç içe olmalı mı, diye.. Kolombiyalı Nobelli Yazar Gabriel Garcia Marquez “Sen politikayla ilgilenmezsen er geç politika seninle ilgilenir,” der. Doğrusu da budur. 1942’de Halide Edip, Nâzım’ın şiirlerini beğendiğini fakat ideolojik olmasını eleştirir. Bunun üzerine Nâzım “İyi bir sanatkar olmamı ideolojime borçluyum,” der.
*
Güney Özkılıç’ın “Nâzım’ın Bursa Yılları” diye harika bir kitabı var. O kitapta Nâzım’ın Bursa Hapishanesini fabrikaya çevirdiğini, oymacılık, dokumacılık, resim dersleri verip mahpuslara gelir elde etmelerini sağladığı çok geniş bir şekilde anlatılmış. Kazanılan para mahpuslar arasında bölüştürülüyor. Eyüp Gültekin adlı mahpus, anılarında ise birçok mahpusun “Bunun kadar iyi bir adam nasıl da komünist olur.!” dediğini aktarır.
*
KOĞUŞ AĞALARINA KARŞI NÂZIM HİKMET
*
O herkesin eşitçe yaşamasını ister. Koğuş ağaları ve Hitler yanlısı bazı mahpuslarca öldürülmek bile istenmiştir. Bu duyum hapishaneye yayılınca diğer mahpuslar buna izin vermeyeceklerini, koğuş ağalarının gözünü korkutarak dile getirirler. Ne diyordu Nâzım Şeyh Bedrettin Destanı’nda “Yârin yanağından gayrı her şeyde / her yerde / hep beraber.! / diyebilmek/ için”
*
Nâzım, insanlar arasında hiçbir ayrım gütmedi. Hapishanede zor şartlarda namaz kılan Yakup adlı mahpus için idareden pösteki istedi. Nazım, Kurtuluş Savaşı Destanı’nda Mehmet Akif için “Akif, büyük şair… İnanmış adam” der. Yani Nâzım, Mehmet Akif’in de hakkını verir.
*
PİRAYE İÇİN ROMANLAR YAZDI
*
Nâzım Hikmet, kendisini hep bir şair olarak gördü. Romanlar, tiyatrolar, senaryolar yazdı ama o bir şairdi. Onun roman yazma meselesi aslında biraz da sevdiği kadınının Piraye’nin gözüne girebilmek içindi. Piraye özellikle Rus romanlarına hayrandı. Piraye’nin roman düşkünlüğü Nâzım’ı roman yazmaya zorlamıştır dersek yanlış olmaz. Senaryo yazımına gelince geçim sıkıntısı olduğu için senaryo işine girmiştir. Tiyatrolarında halkı bilgilendirme amacı kimi zaman ön planda olmuştur.
*
NÂZIM BİR DÜNYA ŞAİRİ
*
Hıfzı Topuz üstadın Paris’te yaşadığı bir anıyla sözlerime son noktayı koyayım. Paris’te bir Türk edebiyatçısının kitap tanıtım konferansı vardır. Bir Fransız genç “Nâzım’ı neden kitabınıza almadınız.?” diye sorar, konferansı veren edebiyatçı da “Nâzım bir Türk şairi değil.” diyerek küçümseyici bir tavırla cevap verir. Bunun üzerine Fransız genç “Evet Nâzım bir dünya şairi.” der… Evet, Nâzım, o bir dünya şairi…
*
Tarık Özyıldırım
*
#EvrenselGazetesi #NâzımHikmetRan
4 Haziran 2023 #TarıkÖzyıldırım
*
evrensel.net/haber/491529/so...
*
Nazım Hikmet Ran 
Tarık Özyıldırım
·
170 views
youtu.be/zziK9N0yUNQ
Nice çiçeğe hazan vurdu.Ruhları şad olsun.
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.