Eşarinin Görüşleri
Kelâmcı ve Eş'ari kelâm ekolünün kendisine nisbet edildiği Ebu'l-Hasen Ali b. İsmail el-Eş'ari, "İhtilâfu'l-Musallin ve Makalâtu'l-İslâmiyyin" konusun- da yazdığı eserinde' Rafizî, Havaric, Mürcie ve Mutezile ve diğer firkaların görüşlerine de yer verdikten sonra "Ehl-i Sünnet ve Hadis ashabının görüşü” başlığı altında şöyle der:
Hadisçilerin ve Sünnet Ehlinin görüşü, Allah'a, meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, Allah'tan gelene ve güvenilir ravilerin Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem)'den naklettiklerine inanmaktır. Bunlardan hiçbir şeyi reddetmezler. Allah bîr ve tekdir. Sameddir (başkalarına ihtiyacı olmadığı halde başkaları kendisine muhtaçtır). Kendisinden başka ilah yoktur ve ne eş edinmiştir, ne de çocuğu vardır. Muhammed O'nun kulu ve Rasûlüdür. Cennet ve cehennem haktır. Kıyamet kesin olarak kopacaktır, bunda şüphe yoktur. Allah, kabirlerde olanları tekrar diriltecektir. Allah Arş'ın üzerindedir. Nitekim O şöyle buyurmuştur: "O Rahman Arş'a istivâ etmiştir."Keyfiyetsiz olarak iki eli vardır. Nitekim O, şöyle buyurmaktadır: "Elimle yarattığıma..." Hayır, Allah'ın iki eli de açıktır." Yine keyfiyetsiz olarak iki gözü vardır. Nitekim O, şöyle buyurmaktadır: "... gözlerimizin önünde akıp gidiyordu."Bir de yüzü vardır. Nitekim O, şöyle buyurmaktadır: "Yalnız Rabbinin, celâl ve ikram sahibi yüzü baki kalacaktır."
Mutezile ve Haricilerin iddia ettiği gibi, Allah Teâlâ'nın isimleri kendisinden başkadır denilemez. Allah'ın ilminin olduğunu da kabul etmişlerdir. Nitekim O, şöyle buyurmaktadır: kendi bilgisiyle indirmiş olduğuna..."(Nisa,166)Bir dişinin gebe kalması ve doğurması O'nun bilgisiyledir. "(Fatır,11)
Mutezilenin nefyettiği gibi, Allah hakkında duyma ve görmeyi nefyetmez, kabul ederler. Allah için kuvveti de kabul ve ikrar ederler. Nitekim O, şöyle buyurmaktadır:
مِنْهُمْ قُوَّةً أَوَلَمْ يَرَوْا أَنَّ اللَّهَ الَّذِي خَلَقَهُمْ هُوَ أَ أَشَدُّ .
Onları yaratan Allah'ın kendilerinden daha güçlü olduğunu görmediler mi?" (Fussilet,15)
Eş'ari, Sünnet ve Hadis ehlinin kader konusundaki görüşlerini de bu arada zikreder ve sözü şuraya getirir:
Derler ki: Kur'ân Allah kelâmı olup yaratılmış değildir. Kur'ân'ı okurken vakfe yapmaya gelince, bunların yaratılmış olup olmadığını söz konusu etmek bid'attir; Kur'ân'ı telâffuz için ne yaratılmıştır denir, ne de yaratılmamıştır denir. Yine onlar, Bedir gecesinde ayın görülmesi gibi, kıyamet gününde Allah'ın gözlerle görüleceğini ikrar ederler. Mü'min Allah'ı görür ama kâfir göremez. Çünkü kâfirler, Allah'ı görmekten alıkonmuşlardır. Yüce Allah şöyle buyurmaktadır:
كَلَّا إِنَّهُمْ عَنْ رَبِّهِمْ يَوْمَئِذٍ لَمَحْجُوبُونَ
"Hayır, doğrusu o gün onlar, Rabblerinden perdelenmişlerdir. " (Mutaffifin,15)
Eş'ari, İslâm, iman, havuz, şefaat ve diğer bazı şeyler hakkında Sünnet ve Hadis ehlinin görüşlerini naklettikten sonra nihayet şöyle der:
İmanın söz ve amel olduğunu, artıp eksildiğini kabul eder ve onun yaratılmış olduğunu söylemezler. Büyük günah işleyenlerden herhangi bir kimse için cehenneme gidecektir demezler. Eş'arî, "Kıble Ehlinin Arş konusunda ihtilâfi" hakkında da şöyle der: Sünnet ehli ve Hadis ashabı der ki: Allah cisim değildir; eşyaya benzemez ve O, Arş'a istivâ etmiştir. Nitekim O, şöyle buyurmaktadır: "O Rahman Arş'a istivâ etmiştir." Allah'ın söylediğinin dışına çıkmayız, aksine: Keyfiyetsiz olarak istivâ etmiştir, deriz: "Yalnız celâl ve ikram sahibi Rabbinin, vechi baki kalacaktır." âyetinde buyurulduğu gibi, O'nun vechi de vardır.
Yine "...iki elimle yarattığıma..."âyetinde buyurulduğu gibi iki eli; "... gözlerimizin önünde akıp gidiyordu."âyetinde buyurulduğu gibi iki gözü; "Melekler sıra sıra olduğu halde Rabbin geldiği zaman."âyetinde buyurulduğu gibi kıyamet günü O ve melekleri gelecektir.
Hadiste buyurulduğu üzere Allah dünya göğüne iner. Onlar, Kur'ân'da buldukları ve Rasûlullah (sallallahu aleyhi ve sellem) den rivayet edilenden başka bir şey demezler. Mutezile ise, Allah'ın Arş'a istivâ etmesi, Arş'a istilâ etmesi anlamındadır derler. Eş'arî, bu arada başka görüşler de nakleder
"El-ibane fi Usüli'd-Diyâne" isimli kitabında ise ki ashabına göre Eş'arî'nin te'lif ettiği son kitap budur ve bu sebeple Eş'arî'ye yapılan itirazları bu kitaba dayanarak cevaplandırırlar Şöyle der:
Biri çıkıp siz Mutezile, Kaderiye, Cehmiye, Harûriye, Râfiza ve Mürcie'nin görüşlerini reddettiniz, peki sizin görüşünüz nedir? Siz neye bağlanıyor ve neyi din ediniyorsunuz? Onu bize bildirin diyecek olursa, ona şöyle cevap verilir: Bizim görüşümüz ve bağlandığımız din, Rabbimizin kelâmına, Peygamberimizin sünnetine ve Sahabe, Tabiin ve hadis imamlarından nakledilen rivayetlere sarılmaktır. Biz buna bağlıyız ve Ebû Abdullâh Ahmed b. Hanbel'in Allah yüzünü ağartsın, derecesini yükseltsin ve sevabını bol kılsin söylediklerini söylüyoruz. Başkaları onun görüşlerine muhalefet edince onun görüşlerine kailiz. Çünkü Allah'ın hakkı kendisiyle beyan ettiği, sapıklığı defettiği, takip edilecek yolu açıkladığı, bid'atçıların bid'atını, sapıklığını ve şüphecilerin şüphesini kendisiyle ortadan kaldırıp çürüttüğü fâzıl imam ve kâmil rehber odur. Allah'ın rahmeti o önden giden büyük imam üzerine olsun
Mecmû'u'l Fetava - (16 Cilt Takım)
·
79 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.