Nazım Hikmet. Kendisi hakkında ne güzel bir şarkı sözü var: "Nazım Hikmet memleket, memleket Nazım Hikmet" diye. Büyük solcu, sosyalist hatta komünist. Memlekette rahat yüzü göremeyeceğini anlayınca eşi ve çocuğunu da bırakıp Rusya'ya kaçan büyük şair, üstat.
Hakkında ne de övgü dolu duygularımız var. Yazdığı şiirlerle mest olur insan. Seven sevdiğine armağan eder. Neruda'nın Postacısının, Neruda'ya şiirleri için söylediği gibidir Nazım şiirleri bizler için. "Ona ihtiyacı olanındır şiir." Devrim, devrimci ruhuyla kullanırız alanlarda mısralarını haykırarak. Aşklarımıza armağan ederiz duygulanarak. Nazım Hikmet. Memlekettir Nazım Hikmet.
Öyle midir gerçekten? Bir yazar, düşünür, kim olduğunu hatırlayamadığım bir kişi anlatmıştı yazarların ve şairlerin biyografilerini okuyun diye. Biyografi okuyun diye hatta. Kimlere sevdalandığımızı, hayranlık ve saygı beslediğimizi bilmemiz açısından. Zweig'in bu konuda gelmiş geçmiş en iyi biyografi yazarı olduğunu düşünüyorum. Onun da Proust için yazdıkları var mesela. Şöhret açlığı çeken ve bu yüzden meşhur eserini yazandır diye. Biyografiler çok şey anlatır okuruna.
Nedim Gürsel'in, kitaba başlarken, Nazım ve tarihi şahsiyetler dışındaki "KİŞİLER"in hayal ürünü olduğunu belirttiği Şeytan, Melek ve Komünist'te, hayat hikayelerimizinn gerçek olduğunu çıkarabiliriz. Zaten bir röportajında da yazdıklarının gerçekler olduğunu anlatmıştır. Kitabının bir biyografi olarak değil, bir roman olarak okunmasını isterken, anlattıkları karşısında alacağı tepkileri de önceden bilmektedir. Haklı tabii Nedim Gürsel. Sen tut Nazım Hikmet için bunca hayret verici şeyler yaz sonra da tepki gelmesin. Mümkün değil.
Kitapta Nazım Hikmet'in; Türkiye, Rusya, Bulgaristan, Almanya gibi ülkelerde komünizm adına gerçekleştirdiği ya da gerçekleştirdiğini iddia ettiği şeyler anlatılırken, bunun yanında dört evlilik, terk etmeler, geride bırakılan çocuklar, kadınlara olan zaafı ve arzuları söz konusu ediliyor. Kadın ve kadına arzu için belki bir doğallıkktan bahsedilebilinir ama söz konusu kişilerin komünist olması buna engeldir. Bu yüzden bu davranışları kabul edilebilir şeyler değildir. Hele ki yoldaşlarına karşı yaklaşımı...
Nazım hakkında bize bu kitapta hayretler uyandırıcı bilgileri veren kişi Ali Albayrak adku karakterdir. Spartakist bir ajan olarak komünist yönetime, Nazım'ın hareketlerini gözlemleyip rapor eden kişidir Ali Albayrak ve Melek kod adını kullanıp, Şeytan adıyla Nazım hakkındaki bilgileri imzalamıştır. Komünist ise zaten bu kişinin yaşam biçimidir. Yani Şeytan da Melek de Komünist de aynı kişidir. Görevi Nazım'ı incelemektir. Onun hakkında elde ettiklerini, yıllar sonra, komünist rejim ortadan kalkınca, bir biyografi yazarına teslim edince ortaya çıkar. Kitaptaki yazar, kendi yaşamıyla başlar bu romana. Nazım'ın bilgilerini içeren raporlarla devam eder ve Ali Albayrak, Şeytan, Melek ve Komünist'i anlatarak son verir kitaba.
Gülhane parkında, Nazım'ı bir ceviz ağacında polislerden kaçarken düşünmek bildiğimiz şeydir. Peki ya saklandığı diğer yerler?
Nazım'ın partiyi nadıl kullandığı, egosuna nasıl hizmet ettirdiği ile ilgilenmiyorsanız bile, geride bıraktığı kadınlar hakkındaki davranışlarına bakıp, Nazım için bir yorum yapabilirsiniz en azından.
Önyargılarınızı kırıp başlamanız gerek bu kitabı okumak için. Kitabın sonund; yazar, anlatıcı, karakterler ve Nazım için küçük bir araştırma ile kitapta geçenlerin gerçeklik payını öğrenebilirsiniz. Hatta belki bu vesile ile birçok görkemli(!) kalem tutan kişilerimizin yaşam hikayelerindeki kötü izleri görebilirsiniz.
