Tanpınar'dan başka harika eser. Gezi kitabı olarak kategorize etmek esere karşı büyük haksızlık.Zira Tanpınar'ın da ifade ettiği gibi bu kitap onun maziye duyduğu iştiyakla yazılmıştır.Medeniyet buhranı ile çalkalanan,mazisi ile bir dargın bir barışık,bir yandan onunla övünürken diğer yandan onu tenkid etmekten geri durmayan topluma karşın mazinin tüm esrarları,keşfedilmemiş yönleri,zaferleir,yenilgilerleriyle ve coğrafyanın getirdiği o eşsiz güzellikleriyle bir medeniyetin çekirdeğinin oluşturan tarihi beş şehir ile anlatır Tanpınar.Tanpınar okuyucuları bilirler o maziyi ve geleceği birbirinden ayırt etmez.Kendisi Freud.Bergson ve Proust 'un etkisindedir zaman mefhumu konusunda.Geçmişten bağımsız gelecek tasavvur edilemeyeceği görüşüyle beraber medeniyet buhranının çözümü için geçmişe gider.Zira kurulacak yeni medeniyet mazinin de etkisiyle kurulacaktır.Tanpınar'ın tüm eserlerinde bu medeniyet karmaşası eserlerinin belkemiğini oluşturur.Garp,Şark hüviyetini bulamamış karakterler ve toplum.Bunu da musiki ile anlatır.Karakteleri Debussy'i dinler diğer yandan Dede Efendi,Itri...Eski musikinin ögeleri neyler.tanburlar diğer taraftan türküler.Garp,Şark ve Anadolu insanı ve yönünü tahayyül edememiş bir toplumu anlatır musiki ile.Beş Şehir de bundan farksızdır gittiği şehirlerin mahalli musikileri bunun yanında mimari ve tarih ile gelen o eşsiz anlatımı ile siz de onunla beraber dolaşırsınız.Tanpınar Ankara ile başlar Orta Anadolu'nun iç kalesi der.Etiler,Frigyalılar medeniyetlerinin onun eteklerinde kumuş,Roma şarka giderken kalesi olmuş,Bizans(Şarki Roma) Selçuklu ile savaşında Anadolu 'da uçan kartalını burada kaybetmiş,Timur ve Yıldırım'ın efsanevi savaşı burada vuku bulmuş ve en mühimi Milli Mücadele onun etrafında gelişmiş şehir ,bir tür kale.Osmanlı zamanında ihmal edilip Mustafa Kemal ile aktüalitesini bulan bir şehir.Tanpınar Ankara'yı gezerken savaş sonrası yoksulluk,yeni kurulan şehir ve kurulan devletleri hatırlar.Erzurum'da ise tabiat güzellikleri ile başlar anlatmaya Doğu Anadolu'nun dağlarının güzellikleriyle girizgah yapar.Yavaş yavaş adım atar şehre harpler,zelzelelerle viran olmuş geçmiş zamanın ticaret şehri ,refahın simgesi şehre gelir.Erzurum Milli Mücadele'de önemli bir yer etmiş,aynı zamanda Birinci Cihan Harbin'de ve ondan önce alınan yenilgilerle şehir ölümün,yasın simgesi olur bu mahalli türkülerine yansır,çobanın çaldığı kaval bile ölümün acısını hissettirir. Erzurum kısmı en hüzünlü kısmı kitabın.Geçirdiği bunca felaketlere karşın ayakta durmaya çalışan bir zamanlar refahın ve ticaretin şehri.Konya'ya geliriz.Ortaçağ Anadolu medeniyeti burada kurulur.Selçuklu'nun başkenti,Anadolu'da Ortaçağ mimarisi diyebileceğimiz eserler ve Mevlana,tüm mistik ögeleriyle Konya.Tanpınar Konya için ya sıtma gibi alemine taşır sizi ya da yabancı kalırsınız der.Anadolu'da Ortaçağ Selçuklu ile yaşanmış,Rönesans ise Osmanlı zamanında diyebiliriz.Tanpınar Konya'da Selçuklu'nun hükümdarlarını,iktidar hırsı olan vezirleri,karmaşasını bir yandan mimarisi ve Mevlana ile Ortaçağ Anadolu medeniyetinin bir zamanlar başkenti olmuş ,Moğol istilası ile tarumar olmuş,tekrar düzene girmiş,Mevleviliğin tesiri ile uhrevi bir atmosfere sahip şehri gezdirir bize.Ve sonra Bursa!Tanpınar'ın meşhur şiiri Bursa'da Zaman...Tanpınar Bursa'da iki farlı zamanı yaşar,ikinci yaşadığı mazinin tesiriyle onu o zamandan alandır.Bursa gezdiği şehirler arasında İstanbul ile en çok tarihi esere,mimari eserlerin şehrin bakışını ortaya çıkardığı yerdir.Uzun zaman başkent olmuş bununla beraber şehir pek çok yapı ile donatılmıştır eğer Bursa'ya giderseniz Osmanlı atmosferini en çok hissedeceğiniz şehirlerden birisidir.Bir nevi gravür gibi.Son durak İstanbul.Üç denizi,yedi tepesi ile tabiatın ona verdiği güzellilkeri ile pek çok medeniyete ev sahipliği yapmış efsanevi şehir.Tanpınar haklı olarak en çok mimari yapılar üzerinde durmuş zira Mimar Sinan'ın ustalıkla inşa ettiği peyzaj ile uyumlu ,mimariye adeta kendi hüviyetimizi kazandırmış eserler bunun yanında şehrin geçirilen toplumsal değişiklikler ile kabuk değiştirmesi,Tanzimat ile başlayan Garp ve Şark terkibinin mimari yansımaları,şehrin meşhur yangınları,İstanbul yaşamını en iyi anlatan Hüseyin Rahmi,Ahmet Rasim,mehtap alemleri,turque akımını başlatan seyyah ve ressamlar,bir zamanların nezih İstanbul yaşantısını siz de yaşarsınız.Harikulede bir eser Tanpınar şehirleri kendine has esnetik üslupla ile anlatmış haliyle siz de böyle bir anlatımın etkisine kapılıp sayfaları çeviriyor onunla beraber şehirlerle ve medeniyetin önemli kısmını teşekkül eden mazinin eşsiz hatıraları ve Anadolu'yu en tabii hali ile dolaşıyorsunuz.

Beş ŞehirAhmet Hamdi Tanpınar · Dergah Yayınları · 201911,5bin okunma

49 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Kübra