İncelemeBu eserin, Türkiye’de Alevilik-Bektaşilik konusunda yapılan ciddi alan çalışmalarına ve bu konuya ilgisi olan okuyuculara önemli katkılar sunmasını bekliyoruz.
Birinci bölümde; araştırmanın kavramsal çerçevesi ve Anadolu Alevîliği, Tokat Alevileri ve Tokat yöresinde Alevi-Sünni ilişkileri konusu işlenmiştir. Bu çerçevede sosyal statü ve rol, otorite, dini otorite, Karizmatik Dini Liderlik Tipi Olarak Dedelik, ocak, Dedebaba, Ana-Bacı- Eci, Sofu ve Sıraç gibi dedelik kurumu ile ilgili orijinal kavramlar ele alınmıştır.
İkinci bölümde; Alevî-Bektâşi geleneğinde dedelik kurumu; Sivas’ın Kangal ilçesine bağlı Alevi ocakları örneği üzerinden ele alınmış ve geleneksel yapı değerlendirilmiştir.
Üçüncü bölümde; Tokat yöresinde bulunan Alevi Ocak yapılanması işlenmiştir. Özellikle alan araştırmamızda; Hubyar Sultan Ocağı, Keçeci Baba Ocağı, Kul Himmet Ocağı, Pir Sultan Abdal Ocağı ve Anşa Bacılı Ocağı gibi Tokat ve Sivas yöresinde kökleri bulunan ve en çok dede ile talipleri olan ocaklar hakkında bilgi verilmiştir.
Dördüncü bölümde ise kitabımızın ana konusunu teşkil eden, kutsal karizmatik şahsiyetlerden oluşan Tokat yöresindeki dedelik kurumu ve değişim ele alınmıştır. Dedelik kurumunun ana aktörleri olarak tanımlayabileceğimiz Alevi-Bektaşi Dede ve Babaların ocak sistemi, dedelerin nitelikleri, dedelerin işlevleri, Dedelik kurumunda hiyerarşik yapılanma, dedelik postuna kimin oturacağı ve dedelik kurumunda eğitim konularındaki görüş ve düşünceler ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir.
Son bölüm; Sivas Alevileri örneğinden yola çıkarak “Dedelik kurumu ve Ozanlık geleneği arasındaki ilişkiyi ele almaktadır. Bu konuyu ilk kez ele alan bu bölüm özgün bilgi ve belgelere dayanmaktadır. Kangallı dede ozanlar değerlendirilmiştir.
Bu eserde, Alevî-Bektaşi kültürünün çok zengin dinî ve sosyal tezahürlerinin yaşandığı Tokat, Sivas ve Amasya yöresinde yaşayan Alevi Dede ve taliplerin, Dedelik kurumu ve Ocak sistemine bakışı objektif olarak, Din Sosyolojisi açısından inceleme ve değerlendirmeye tabi tutulmuştur.
