Akış
Ara
Ne Okusam?
Giriş Yap
Kaydol
Alışveriş
Keşfet
Kitaplar
Yazarlar
Okurlar
1000Kitap Android UygulamasıÜCRETSİZ – Google Play'den indirin
1000Kitap iOS UygulamasıÜCRETSİZ – App Store'dan alın
ŞartlarGizlilikTopluluk KurallarıHakkımızdaReklam VerinİletişimKütüphanecilerDizinlerÇerez Politikası
©2024 · 1000Kitap Web Uygulaması · 2.37.24
Gönderi
224 syf.
·
Puan vermedi
Macar tarihi, bir bakıma yabancı boyunduruğu ve zorbalığa karşı verilen mücadelelerle doludur. Bunun son güzel örneği Macar halkının gücünü ve özgürlük sevgisini tüm dünyaya gösteren 1956 ihtilali oldu.
1956 yazında, Polonyalıların totaliter yönetime karşı vuku bulan ilk kitlesel protesto eylemi başladı. Poznań Haziranı, Stalin'in ölümünden 3 yıl geçmiş olmasına rağmen revizyonizme geçemeyen Stalinist rejimi protestolu bir eleştirisiydi. Poznań Haziranı çok hızlı bastırıldı, ancak sonbaharda Polonya liderliği reform yapmak zorunda kaldı. Biraz ses çıkarmak, biraz gürültü yapmak, hakkı Polonyalıların ayağına kadar getirmişti. Macaristan da kötü gidişat konusunda durum pek farklı değildi ve Polonya ayaklanması Macarları da özendiriyordu. 23 Ekim 1956'da Budapeşte Teknik Üniversitesi öğrencileri Polonyalıları desteklemek ve Macaristan'daki değişim için barışçıl bir yürüyüş düzenlediler. Parti liderliği bu yürüyüşü önce yasakladı, ancak daha sonra harekete izin verdi. Uygulamalı Bilimler Üniversitesi'nin girişimine birkaç üniversite katıldı. Gösteri öğleden sonra üçte başladı. Peşte üniversitesi öğrencileri, oyuncu Imre Sinkovits'in Macar Milli İstiklal Marşı'nı okuduğu Petőfi heykelinin önünde toplandı. Ardından Buda tarafındaki Bem heykeline yürüdüler. Teknoloji Üniversitesi öğrencileri de buraya geldi. İşten eve dönen işçiler de dahil olmak üzere yoldan geçenlerin de katıldığı göstericiler, nefret edilen Rákosi armasının kesilip çıkarıldığı ulusal bayrakları çoktan taşıyorlardı. Ortasından Sovyetlere ait sembollerin söküldüğü delinmiş ulusal bayrak 1956'da bir sembol haline geldi. Magyar Radyoevi genel merkezinin gençliğin haklı isyanını şovenist bir kalkışma, kapitalist yardakçılığı vesaire ile gençliği adeta bir serseri grubu olarak yaftaladıktan sonra öğleden sonranın erken saatlerinden itibaren giderek artan bir kalabalık radyonun kapısında birikti. Gençler taleplerini radyodan okutmak istediler. Gençlik parti içindeki çelişkilerden-çekişmelerden yararlanılarak değişimin sağlanabileceğini düşünüyordu. Macar kamuoyunda birdenbire bir ihtilal patladı. Gençler en önde yürüyenler, taleplerini ilk dile getirenlerdi. Ekim 1956'da Szeged Üniversitesi öğrencileri Komünist Parti'nin gençlik örgütünden (Çalışan Gençlik Derneği) ayrılarak Macar Üniversite Öğrencileri ve Kolejleri Derneği'ni (MEFESZ) kurdular. Örneklerini kısa süre sonra ülkedeki diğer üniversiteler izledi. Ekim'de Budapeşte Teknoloji Üniversitesi'nin MEFESZ organizasyonu, üniversite gençliğinin taleplerini 16 maddede formüle etti. Tepkili Macar Gençleri, yasadışı icraatlarda bulunarak Macaristan'ı bir Rusya kölesi, Rus kapatması haline getiren liderlerin (özellikle Rákosi'nin) cezalandırılmasını, Imre Nagy'nin başbakan olarak atanmasını, serbest seçimleri ve Sovyet birliklerinin Macaristan'dan ayrılması çağrısında bulundular. Talepte bulundukları maddelerin yerleri listelerde sürekli değişiklik gösteriyordu çünkü taleplerini bastırabilecek bir yayıncı bulabilmekte zorlandıkları için taleplerini el yazısıyla birbirlerinden kopya ederek Macaristan'a dağıtmayı başarmışlardı. Her türlü imkandan mahrum Macar gençliği ile sokaklar Ruszkik Haza (Ruslar evine!) sloganlarıyla inledi. Gösterilerin gölgede kalan ve ikincil önem taşıyan bir diğer sebebi ekonomik olanlardı. Ekonomik talepleri arasında ücretlerin artırılması, planlı bir ekonomi ve hizmet dağıtım sisteminin gözden geçirilmesi de yer alıyordu. Radyo baskının ardından taleplere olumlu bir tanıt vermeyen Ernő Gerő'nin akşam saat sekizde göstericileri milliyetçi olarak adlandırdığı ve misilleme tehdidinde bulunduğu konuşması yapıldı. Artan sayıyı ve giderek öfkelenen insanları gören telsizi koruyan ÁVH görevlileri, saat 21.00 sıralarında kalabalığa ateş açtı. O zamana kadar protestocular askerlerden, polislerden ve askeri fabrikaların depolarından da silah almıştı. Ertesi sabah radyo binasını kuşattılar ve işgal ettiler. Barışçıl bir yürüyüş olarak başlayan yürüyüş, silahlı bir ayaklanmaya dönüştü.
Olaylar sonucunda parti liderleri 23 Ekim gece saatlerinde Sovyet birliklerini Budapeşte'ye çağırdı ve ardından (ertesi gün erken saatlerde) Imrét Nagy'yi başbakan olarak atadı. 24 Ekim'de giderek daha fazla Sovyet birliği Macaristan'ın doğu sınırını geçti ve zırhlı oluşumlar Székesfehérvár'dan Budapeşte'ye doğru yola çıktı.
Sovyet tanklarının sokaklarda görünüyordu. Komprador Sovyet peyki satılık Macar liderler olaylara müdahale etmek için Rusların silahlı kuvvetlerini ülkeye davet etmişti ve masum bir yürüyüş kısa sürede işgalcilere karşı bir özgürlük mücadelesine dönüşmüştü. Macar Gençliği dünyanın en güçlü ordusuyla savaştı. Kararlıydılar. Komünist yönetimden başka bir yönetim görmemiş genç kızlar bile ellerinde silahlarla Rus tanklarının önüne çıkıyor, ihtilalin başarıya ulaşması için başlarını feda ediyorlardı.
Bu destansı mücadele konusunda Ferenc Fetjö her yönden kuvvetli bir eser kaleme almış. Belki eleştirdiğim tek nokta şu olabiir; Fetjö bir solcu olduğu için protestocuların milliyetçi olmadığı kanaatinde fakat yazımı ithaf ettiğim György Ekrem Kemal tam bir Macar Milliyetçisiydi, babası da öyleydi ve 1956 ihtilalinde ön sırada bulunduğu için idam edilmişti. Bu nasıl bir isim derseniz şöyle ki György Beyin babası Makedonya Türklerinden annesi bir Macar bu sebeple iki milletin de aynı millet olduğu ve aynı amaçta birleşmesini talep eden bir yapıya sahipti. Onu 2009'da kaybettik. Toprağı bol olsun.
İthafımın bir diğer ismi Erica Szeles Kornelia çok genç bir kızdı. Onun elinde silahla verdiği poz gazeteleri süslemişti. Güzel bir kız olan Erika, şişme ceketli, ve çizmeli olarak, elinde bir Rus hafif makineli tüfekle gülümsüyordu.
Annesinin komünist görüşlerine rağmen Erika, kendinden büyük birkaç arkadaşının etkisiyle komünizm karşıtı olmuştu. Arkadaşları tarafından savaşmak için çok küçük olduğu söylenince hemşirelik faaliyetine başladı. Yine de Sovyet makineli tüfeğiyle ölümcül bir şekilde vurulmaktan kurtulamadı ve vefat etti. Erika, 14 Kasım 1956'da Fiumei Úti Mezarlığı'na gömüldü. Adının yazdığı anıt mezara "Bu mezarlığa gömülen, 1956 devrimi ve özgürlük mücadelesinin kahramanca ölüleri ve masum kurbanları" bir plaket yerleştirildi. Macar Komünizminin bir Rus yardakçılığı olduğunu ve Macaristan'ın bir Sovyet uydusu olduğunu Macarlar bu ihtilal girişimiyle iyice öğrendiler zira olayların başlamasına sebep olanlardan Mátyás Rákosi pılını pırtını toplayıp Rusya'ya kaçtı ve bir daha dönmedi. Erika'nın komünist annesi ise mezarın üzerine şöyle yazdırdı "Unutulmayacak olan biricik sevgili küçük kızım Erika, I. 6. 1941 - XI. 1956." Tamás Földes'in anılarına göre kızın annesi, kocasını ve kızını kaybetmenin verdiği acı nedeniyle ihtilal girişiminden birkaç yıl sonra deliye dönmüştü
Eserde ihtilalin haksızlığa karşı kendiliğinden çıkmış olmasına karşın Wikipedia'nın Imre Nagy maddesinde Cumhuriyet Gazetesinden Bedii Faik'in ihtilali CIA ile bağlantılandırdığını gördüm ve pek tabii yayınlanmış CIA belgelerine göz attım. CIA 1956 Macar Devrimi karşısında tamamen şaşırmış görünüyor. Olaylara ilişkin CIA Gizli Servisi'nin (CS) 1958'de yazdığı bir raporda şöyle deniyor: "Bu nefes kesici ve hayal bile edilemeyecek durum, yalnızca birçok Macar'ı hazırlıksız yakalamakla kalmadı, aynı zamanda aynı zamanda bizi hazırlıksız yakaladı; içeriden hiçbir bilgimiz olmadığı, dışarıdan çok az bilgimiz olduğu ve Rusların aklını okuyamadığımız için bu konuda suçlanmamız pek mümkün değil."
Öyle görünüyor ki Bedii Faik gibiler hiç akıllanmayacak, zihin bulandırarak en kutsi mücadeleleri bile damgalamak onların ilk karaktersizliği değil. Olay dünyaya mal oldu ve neyse ki Türkiye'de Bedii Faik gibi düşünmeyen vicdanı kirlenmemiş nicesinden biri Ali Fuat Azgur Macar İhtilalcileri için şöyle bir şiir yazmıştı, onu da yazıp incelememi noktalıyorum;
Bir ülkeye haydutça girersin ama bil ki
Bir tek kişinin kalbine asla giremezsin!
Mahkûm da edersin bir ara fertleri belki,
Bir milleti lâkin, ebedî sindiremezsin!
Bir ülkede bayrakları yerden yere atmak,
Tarihte görülmüştür -evet- böylesi, ancak,
Hürriyet için dalgalanan en yüce bayrak.,
Ruhlardaki gönderde yaşar, indiremezsin!
Haksızlığı haykırmaya başlarsa göğüsler,
Artık ona kâr etmez olur tanklar, obüsler!
Meydanları genç gövdelerin ateşi süsler
Deryayı getirsen bile boş, söndüremezsin!
··
137 görüntüleme
"Öyle görünüyor ki Bedii Faik gibiler hiç akıllanmayacak, zihin bulandırarak en kutsi mücadeleleri bile damgalamak onların ilk karaktersizliği değil."
Teşekkürler. Ellerine sağlık.
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.