Platon'a göre bir nesneyi genel anlamda bilmek için ilkin "Bu nedir?" diye sormak gerekir. Bu sorunun yanıtıyla biz söz konusu nesneyi bir kavram altına sokmuş, yani sorulan soruya verdiğimiz yanıtla bir yargıda bulunmuş oluruz. Örneğin "Bu nedir?" "Bu bir insandır." gibi. İşte bilgi, karşımızda duran nesnelerle ilgili bir yargıda bulunmamızdır. Yargı verirken de biz ilgili nesneyi genel bir kavramın içine yerleştirmiş oluruz. Bu yüzden daha derin anlamıyla bilgi, genel ya da tümel kavramlar oluşturmaktır. Algı burada hiç mi işe yaramaz? Tabii yarar. Algılar bize tek tek nesneleri gösterme işinde yararlı olur. Ama düşünce devreye girdiğinde, ancak o zaman algının gösterdiği nesneler genel bir kavram altında toplanır. Demek ki gerçek ya da doğru bilgi (epistēmē) duyularla değil, ancak onlar hakkında düşünmeyle elde edilir. Dolayısıyla her bilgi genel kavramları düşünmek demektir. O halde bilgi sahibi olmak için her şeyden önce genel kavramlar oluşturmak şarttır. Sonra da genel kavramlar arasındaki ilişkileri saptamak gerekir. Örneğin Phaidon'daki bir örnekten hareket edecek olursak, sıcaklık ve soğukluk arasında değişmez ve belirli bir ölçü vardır. Ama sıcak olan nesneler yeri gelir soğuk da olabilir. Buna rağmen "sıcaklığın kendisi" ve "soğukluğun kendisi" arasındaki o değişmez ölçü asla yok olmaz, hep vardır. Platon'a göre kar ateş karşısında eriyorsa, bunun nedenini bilmek için önce kar ve ateşin ne olduğuna bakmak gerekir. Kar yapısı gereği soğuktur, yani soğuk kavramının altında yer alan bir nesnedir. Ateş de yapısı gereği sıcaktır, yani sıcak kavramının altında yer alan bir nesnedir. Sıcaklık ve soğukluk birbirine hep karşıt kavramlardır, dolayısıyla nesneleri de birbirlerine hep karşıttır, yan yana gelemezler, gelirlerse bu örnekte olduğu gibi kar ateşin karşısında erir. Bu bilgi bütün diğer olaylar için de geçerlidir. Öyleyse Platoncu anlamda hakiki veya ezeli-ebedi bilgiye (epistēmē) ulaşmak, tek tek şeylerden yola çıkarak bunların ilk örneği olan idealara yükselmek ve idealar arasındaki ölçüleri idrak etmekle mümkündür.
Sayfa 182Kitabı okuyor
·
15 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.