Tatar medeniyeti
Kazan, büyüklüğü, nüfusun çokluğu cihetiyle yalnız Moskova ve Novgorod şehirlerinden küçüktü. Şu da itibare alınmalıdır ki Kazan, Moskova'dan ikiyüz elli, Novgorod'dan beşyüz yaş gençti. Kazanlıların hayatını da medeniyetsiz, yarım göcebe hayat olarak saymak doğru değildir. Medreselerde okuma yazmadan başka o zamanın felsefesine kadar tahsil ediliyordu. Okuma yazma, Kazan Hanlığı'nın geniş ahali tabakasına kadar intişar etmişti. Hanlığın her bir köyünde mutlaka bir mescit ve bir medrese mevcuttu, Kazan Hanlığı'nın kendi edebiyatı da vardı. Bazı edebi eserler devrimize kadar ulaşmıştır. "Yusuf Kitabı", "Bedvam", "Başlı Ali", "Nasihatu'l-Salihin", "Nevruz Beyiti", "Şehri Bulgar Azileri" ve diğer eserler bugüne kadar ahali arasında büyük rağbetle okunmaktadır. Bu kitaplara. Kazan'dan başka Müslüman memleketlerinden hiçbirinde tesadüf edilmemektedir Kazan Hanlığı'nın Türkistan, İran, Osmanlı ve Arabistan'la 445 kültür münasebetleri daimi reviște devam ediyordu. Bu memleketlere seyahat eden tüccarlar, Arz-ı Mukaddes'e giden hacılar ve diplomatlar, bu İslam devletlerinden muhtelif mevzularda edebî, ilmî ve tarih konulu kitaplar getiriyorlardı. Idil Nehriyle büyük ticaret gemileri yukarıdan aşağıya gidip geliyordu ve hepsi o kardeş memleketlere Kazan'dan bir şey götürüyor ve Kazan'a da oralardan bir şeyler getiriyorlardı. Kazan Hanlığı'na kültür cihetinden de, kan cihetinden de, iklim cihetinden de en yakın Nogay ili idi. Ihlamur ormanlarıyla kapalı bu memleketin hududu olan Cenubi İdil sahraları ve Ural Dağları'nın eteklerine kadar uzanan devlet yolu, hanlığın en işlek kara ticaret yolu idi. Bu yol Kazan'ı Türkistan'la da karadan bağlıyor ve bu yolda ticaret kafileleri, kervanlar hiçbir zaman eksik olmuyordu.
Tatar halkı zengin ve medeni hayatıyla hanlığın gayri Tatar ahalisinden pek farklı idi. Bu hususiyetleri Kazan Tatarları bugüne kadar muhafaza edebilmişlerdir. Rus tahakkümü ve Rus idaresinin Tatarlara karşı kullandığı tahkiramiz istihfatı Tatarların benliğini kıramamıştır. Bulgarlardan kalan ziraatçılık kültürünün bakiyeleri Kazanlılarda her sene yapılan ilkbahar bayramı olan sabantuylarda saklanmıştır. Bu sabantuylarda gençler muhtelif spor oyunları, güreş, koşu, at yanışı yaparlar, komşu köylerden misafir kabul ederler. Kazan Tatarlarında eski göçebelikten yalnız ata karşı muhabbet ve köyleri ağaçlandırmaya karşı alakasızlık kalmıştır. Bu sonuncusu galiba, sahra hayatını şuursuz özlemenin semeresidir. Tatarlar hakkındaki efsane, hikâye (batır beyitleri), kahramanların destanlanının zenginliği tasvir edilemeyecek kadar büyüktür. Fakat biz Tatar halkının folkloru hakkında tafsilat vermeyi kendi mevzumuzun haricinde buluyoruz. Maddi kültür sahasında muhtelif madenlerden yapılmış kaplar üzerindeki nakışlar, kadın ziynet eşyasındaki ince işlemeler, kumaşların üzerindeki muhtelif renkler, zarif hüsnühatlı yazılar, kitaplardaki minyatürler, nihayet göklere doğru uzanan minarelerin boyalı kaplamaları, bunların hepsi Tatar kültürünün birer eseridir.
Sayfa 218Kitabı okudu
·
148 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.