Türk-İslam edebiyatının temel yapı taşı olan Kutadgu Bilig eseri; Türk tarihine ışık tutan ve siyasetname özelliği sebebiyle anayasa niteliği taşıyan mesnevi biçiminde bir eser olarak karşımıza çıkmaktadır. Türk tarihinden izler taşımakla beraber İslami naslara da yer veren bu eser, Karahanlı Devleti'nde konuşulan uygur dili ile yazılmıştır. Mesnevi şeklinde yazılan bu eserde aruz vezninin "Faulün-Faulün-faulün-faul" kalıbı kullanılmıştır. Kutadgu Bilig eseri, İslamiyetin kabul edilmesiyle beraber Arap ve Fars edebiyatından Türk edebiyatına geçen Aruz vezni tekniğinin yeni yeni kullanıldığı bir dönemde yazıldığından mütevellit bir kusur olarak tanımlanan imale, eserin birçok yerinde kullanılmıştır. söz konusu olan bu kusurun birçok yerde kullanılmasının sebebi ise Türk edebiyatının aruz vezniyle yeni tanışmış olmasıdır. Kutadgu Bilig, kelime anlamı olarak "Mutluluk veren bilgi, mesut eden bilgi, devlet sahibi kılan ve esenlik sağlayan bilgi" şeklinde ifade edilmektedir zira Kutadgu Bilig, kök ve eklerine ayrıldığında modern Türkçe karşılığı olarak bu anlam tecelli etmektedir. Kutadgu Bilig kalıbının Türkiye Türkçesinde karşılık gelen anlamını ispat etmek amacıyla ek ve köklerine ayırmak önemli olacaktır : Kut: Mutluluk, saadet, devlet,ikbal anlamı taşımaktadır. Ad: Yapmak, olmak anlamına gelen sıfat fiil ekidir. Kutadgu: Mutluluk veren,mesut eden, ikbal sahibi kılan anlamında türemiş bir sıfattır. Bil: Bugün kullandığımız "Bil" eyleminin köküdür. Bilig: 10. yüzyılda Hakaniye Türkçesinde "Bilgi" kelimesinin karşılığı olarak kullanılmıştır. Gerçekleştirilen ek ve kök ayrımı doğrultusunda, eserin Türkiye Türkçe'sine karşılık gelen anlamı; mutluluk veren bilgi, mesut eden bilgi, devlet sahibi kılan ve esenlik sağlayan bilgidir. Kutadgu Bilig, dünyada ve ahiret hayatında mutlu olmayı ve bir devleti yönetecek liderin hangi özellikler ve kabiliyetlere sahip olması gerektiğini dört sembol karakter üzerinden aktarmaktadır. Söz konusu olan dört sembol karakter; Kün Togdı, Ay Toldı, Ögdülmiş ve Odgırmış isimleriyle diyalog halinde konuşturulmakta ve bu diyaloglar vasıtasıyla kaynak bilgiler aktarılmaktadır. Söz konusu olan dört sembol karakterin belirli özellikleri ve yansıtmış oldukları kavramlar bulunmaktadır. Kün Togdı; doğru yasayı temsil eden, adalet,doğruluk ve cesaret gibi kavramları yansıtmakta olup devletin en üst makamına sahiptir. Ay Toldı, bir vezir suretiyle karşımıza çıkmaktadır. Ay Toldı, vezir suretiyle erdemi ve mutluluğu temsil etmektedir. İsminin Ay Toldı olmasının sebebi ise mutluluk, tıpkı ay gibi bazen yekpare olarak tesirini hissettirmektedir. Bazen de hilal gibi yarım bazen de kara bulutların arkasına saklanan ay gibi tesirinden insanları mahrum bırakmaktadır. Mutluluğun yekpare ve namütenahi boyutta olmadığını ifade etmek amacıyla Ay Toldı ismi kullanılmıştır. Ögdülmiş, anlayışı temsil etmekle beraber Uygur dilinde övme anlamını taşımaktadır. Eserin son sembol karakteri olan Odgırmış, kelime anlamı olarak uyanmış demektir. Olay ve olguları tefekkür süzgecinden geçirerek bir akıbete ulaşma gayesi gütmektedir. Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig eserinde söz konusu olan bu dört sembol karakter vasıtasıyla bu dünyada ve ahirette nasıl mutlu olunacağını anlatmakta ve bir devlet liderinin, ideal bir yöneticinin hangi liyakatlara ve erdemlere sahip olmasının zaruri olduğunu aktarmaktadır. Beyit halinde yazılan ve her bir satırı vecize olarak tecelli eden Kutadgu Bilig; okurlarına kıymetli nasihatler ve derin bilgiler aktarmaktadır.

Kutadgu BiligYusuf Has Hacip · İş Bankası Kültür Yayınları · 20193,583 okunma

·

98 görüntüleme

Esma Nur Aktaş

@esmanur_a822 ·

7ay

#224190567

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Fatih