Âşık Boranî Halk Ozanları yaşadığı çağın sorunlarını söz ve saz ile dile getirip, asırdan asıra taşınmasına vesile olan birer Kültür abideleridir.
İnceleme yerine kitaptan biraz Ozanımızı tanıyalım.
ÂŞIK BORANİ KİMDİR?
Gerçek adı Halil Çimen olan Âşık Borani, 1943 yılında Çorum’un Sarimbey köyünde doğdu. On iki çocuklu kalabalık bir ailenin sondan üçüncü çocuğuydu. Sıkıntılar içinde geçen çocukluk yıllarında köyünde çobanlık yaptı. Sonraki yıllarda geçimini ekicilikle sağlayan Borani’nin halk şiirine ilgisi çobanlık yıllarında başladı. İlkokul dışında eğitimi olmayan ozan, kitap okuyarak, başka ozanların şiirlerini inceleyerek kendini yetiştirmeye çalıştı.
Borani’nin giriştiği yoğun okuma çalışmaları, ona Batı’nın akılcılığının, Doğu’nun gizemciliğinin kapılarını araladı. Yunus’tan Mevlana’dan, Hacı Bektaş Veli’den bütün insanlığa aynı gözle bakmayı öğrendi. Din, dil, mezhep, cinsiyet, ırk gibi bütün ayrımları dışlayan, insanlığı “insan sevgisi”nde birleşmeye çağıran bir söylem geliştirdi. S.33
Ona göre insanlar arif sofrasına aş eylemek için gönül değirmenini una yatırmalı, benlikleriyle yaptıkları savaşımı kazanmak için de “sevgi bilimi”ni öğrenmeliydi. Borani’nin bu yönelimi onu günümüzün önemli tekke ozanlarından biri yaptı. S.34
Borani’nin okuduğu kitapların yanı sıra, içine girdiği aydın çevreler de onun ülkemizde ya da dünyada yaşanan sorunların kaynaklarını anlamasını, bunların çözüm yollarını kavramasını sağladı. Bu ilişkiler, bir yandan ozanın kültürel birikimini besledi, bir yandan da onun sanatsal gelişimini ilerleten bir kaldıraç etkisi yaptı. Etkilendiği bu kaynaklara gözlemlerini de katıp bireysel, siyasal, toplumsal bozuklukları kıyasıya eleştirerek, yererek çağından sorumlu bir ozan olduğunu kanıtladı.
Kısaca söylemek gerekirse okuduklarıyla yaşadıkları dışında ona yol yordam gösterecek bir ustası olmadı. En çok da baba soyundan gelen, 19. yüzyılın ünlü ozanı Deli Boran’dan etkilendi. Bu nedenle ozanlık adı olarak Borani’yi seçti.
S.34
ÂŞIK BORANİ’NİN ŞİİR AYNASINA YANSIYANLAR
Halk şiiri geleneğimizin, buna bağlı olarak da âşıklık geleneğimizin eski gücünü yitirdiğini pek çok araştırmacı, halkbilimci dile getiriyor. Ancak bugünkü durumuna bakarak bu geleneğin daha uzun süre yaşayacağını kestirebiliriz. Çünkü yeni biçimler deneyerek, yerleşmiş kalıpları kırarak geleneği güncellemeye çalışan ozanların varlığına tanık oluyoruz. Belki konularında, biçiminde birtakım değişiklikler olacaktır; ancak kesin olarak şunu söyleyebiliriz ki halk şiiri kendisine biçilen ömürden daha uzun yaşayacaktır. Zaten geçmişi çok eskiye dayanan köklü bir geleneğin bir anda ortadan kalkacağını düşün-mek doğru olmaz. Bireysel çabalarıyla da olsa geleneği geleceğe taşımanın savaşımını veren ozanların varlığı bu konuda bizi umutlandırıyor. Bu anlamda umudumuzu diri tutan ozanlardan biri de Çorum toprağının 20. yüzyılda yetiştirip 21. yüzyılda ustalaştırdığı önemli ozanlardan Âşık Borani’dir.
Âşık Borani, hem üretken bir ozan olması açısından hem de ulaştığı sanat düzeyi bakımından önemsenmesi, yaşatılması gereken bir değerimizdir.
S.35
Borani’yi tanımak, Borani’nin ulaştığı sanatsal yetkinliği kavramak için onu besleyen düşünsel, kültürel kaynakları iyi bilmek gerekir. İlk başta vurgulamak gerekir ki Borani’de çoğu ozanda ne yazık ki görmediğimiz önemli bir özellik vardır; o da çok kitap okumasıdır. Dolmadan boşalmanın mümkün olmadığının ayırdında olan bir ozan olarak Borani, okuyarak büyük bir kültürel birikimin sahibi olmuştur. Borani, kendisiyle 2016 yılında yapılan bir söyleşide, köydeki arkadaşlarının öğretmen olmak için Hasanoğlan’a gittiğini, kendisinin gidemediğini, okumanın, öğrenim görmenin içinde bir ukde olarak kaldığını söylemiştir. Bunun etkisiyle kendini okumaya vermiştir. Tarihten felsefeye, ekonomiden teolojiye değişik bilim dallarına yönelik çok yönlü okumalar yapmıştır. Batı aydınlanmasının, Doğu felsefesinin temel taşı niteliğindeki yazarların, düşünürlerin, bilim insanlarının yapıtlarını okuyarak kültürel açlığını doyurmuştur.
Borani, giriştiği yoğun okuma edimi sırasında ileride kuracağı şiir dilinin ana malzemesi olacak dilin inceliklerini de keşfetme olanağı yakalamıştır. Türkçenin söz denizinde kulaç attıkça söz dağarcığı genişlemiş, öz dilinin anlatım gücünün, anlam zenginliklerinin tadını aldıkça şiirlerinin niteliği de değişmeye başlamıştır. Şiirinin her dizesini bilinçlice seçtiği sözcüklerle dokumuş, böylece daha anlamlı, daha akıcı, daha incelikli bir söyleyişin egemen olduğu duygu yüklü şiirlere imza atmıştır. S.36
Kitabın basımını yaptırarak biz okurların hizmetine sunan T.C. ÇORUM VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğüne teşekkür ederiz.
