Hayat ağacı
Mitolojide bitkiler tanrının insana verdiği en değerli armağan olarak ele alınır. Özellikle semavi dinlerin yaratılış mitoslarında ilk insan yaratıldığında tanrı onu cennetine yerleştirir ve bu bahsedilen cennet tasviri, rengârenk çiçeklerle ve çeşitli ağaçlarla kaplıdır. Dolayısıyla Cennet bahçeleri günahsız insana verilen vaattir denilebilir. Tarihin en eski çağlarından beri inanç sistemlerinde ağacın ve bitkilerin insanlık tarihinin en eski konularından biri olduğunu görmekteyiz.
Yeryüzünde ise insan için toprak; umuttur, emektir, doğuran ve doyurandır. İnsan hayatının ilk anlarından itibaren doğanın eşsiz bir tamamlayıcısı olan ağaç, insanların ilgisini çekmiştir. Yer altına uzanması, dallarının göğe açılması, onları ağaç hakkında düşünmeye itmiştir. Bu sebeple insanın ilk kutsalı ve merakı toprak olmuştur.
Mitolojik kaynaklarda tarımın başlangıcı olan toprağın, nasıl işlenmesi gerektiği tanrılar tarafından öğretilir. Emeğin ve ormana verilen değerin korunmasına dair hikâyeler Türk mitolojisinde karşılığını ormanların, koruyucusu perilerin varlığı ile bulur. Türk mitolojisinde ormanlara zarar verdiğimiz takdirde periler tarafından cezalandırılacağımıza dair uyarılar mevcuttur. Ayrıca Birçok kültürde de bitkilerin ruhu olduğuna inanılır.
Sizleri, mitoloji dünyasının kapılarını aralayıp başka bir ufka yelken açtığımız bu satırlar ardından bitkilerin büyülü, heyecan verici ve gizemli dünyasına dair bir seçki ile Kavak ağacının mitolojik geçmişi ile baş başa bırakıyorum.
Kavak ağacı Türk mitolojisinde bağımsızlığın ve bayrağın sembolü olarak görülür. Ağaçların bulunduğu yerler, tanrıya yakarış yerleridir. Türk mitolojisinde yaygın bir motif olan kavak ağacı "direk" anlamına gelen "tirek ve terek" kelimelerinden türemiştir. Bir evin direği gibi obayı birleştiren 'baba'ya benzetilir. Bir Altay destanında kavak ağacının (Bay Terek) tepesinde altından guguk kuşları oturmaktadır ve bu kuşlar öttüğünde, Türkler için tanrıyı temsil eden mavi ve beyaz renklerde çiçekler açtığına inanılır.
“Uygurlar, Yakutlar gibi, yer ile göğü birleştiren bu ağacın hayat verdiğine inanırlar.” Kavak ağacı Hayat Ağacı olarak da bilinir. Kavak ağacının üç dünyayı; cehennem (yeraltı), yaşadığımız dünya (yeryüzü) ve cennet (gökyüzü) birleştirdiğine inanılır.
Ünlü Manas destanında ise kavak ağacının hem ölümü hem de dirilişi simgesi olduğunu görürüz. Manas'ın hatunu bir gün rüyasında karanlık içinden birden güneşin doğduğunu ve bir kavağın çıkıp göğün görünmez noktasına değin yükseldiğini görür. Bu rüyanın hemen ertesinde Manas'ın diriliş haberi gelir. Kavak burada dirilişi simgeler.
Anadolu hikâyelerinde kavak ağacı çevresinde gelişen anlatılar mevcuttur, “ak kavak kızı” masalı da bunlardan biridir. Ayrıca Anadolu’da süregelen şöyle bir gelenek söz konusudur; Kavağın boyu misali çocuğun ömrünün de uzun olması için bir çocuk doğduğunda bir kavak ağacı dikilir. Üstelik Anadolu’da “gül güdük ama kokusu güzel, selvi/ kavak uzun ama yapısı güzel" diyerek kavak ve selvi övülmüştür. Boyunun göğe (Yaradan'a) ulaşmak amacıyla uzadığını, yapraklarının da bu aşk ile titremekte olduğunu, rüzgârda hışırdayarak âdeta ses verdiği manası perspektifinde gelişen ağaca kutsiyet ve saygı dile getirilmiştir.
Yunan mitolojisinde ise kavak, baharın müjdeleyicisidir. İnsan ömrünün ilkbaharı için kullanılan “başında kavak yelleri esiyor” deyiminin arka planında trajik bir mitolojik hikâye vardır. Güneş tanrısı Helios’un oğlu Phaeton’un annesi Klymene, çocukları büyüyene kadar babalarının kim olduğunu gizler. Fakat gün gelir, Phaeton babasının Güneş Tanrısı olduğunu öğrenir ve bunu ispatlayabilmek için doğudan batıya bir yolculuğa çıkar. Bu yolculuk sırasında felaketler meydana gelir. Oğlunun neden olduğu bu felakete son vermek isteyen Zeus, yıldırım fırlatarak Phaeton’un ölümüne neden olur bunun üzerine Phaeton’un kardeşleri bu duruma çok üzülürler. Aylarca mezarı başında ağlarlar gözyaşları kehribara kendileri de zamanla ağaca dönüşür ve bu ağacın Kavak olduğu rivayet edilir.
Doğanın kalbi ve aynı zamanda canlıların yaşam kaynağı olan varlığıyla insana huzur veren ağaçlar, bizler için sükûnet kılavuzlarıdır. Varlıklarıyla merak uyandıran ağaçlar, büyülü bakışlar sonucu çeşitli hikâyeleri ile farklı kültürlerde yerini bulmuştur.
Bu satırlarda farklı coğrafyalarda gelişen anlam dünyalarının, tümünün ortak bir paydada buluştuğunu görmekteyiz. Hayat Ağacı, Dünya Ağacı ya da Kozmik Ağaç'ın , yani kutsalın sembolü kavak ağacı, ardında barındırdığı hikâyeleri ile tüm dünya kültürünün merkezinde yer almıştır. Doğumdan başlayarak ölüme kadar hayatın her safhasında ve ölüm sonrasında da özetle yaşam serüvenimizde bizlere eşlik eden kültür ve mirasımız olduğunu hatırlamamız dileği ile...
··
290 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.