Item: Kozmos'un Hakikatı
Author: Yunus Özdemir

Yunus Özdemir

@Avkevir04·

20 Aralık 2023 19:51

200 syf.

Puan vermedi

İrfân Geleneğin Yansıması

İrfân Geleneğin Yansıması ❅ ❅ ❅ Düşüncenin potansiyel birikimi ortak bir mirasın yanında dinamik bir canlılıktır. Hayatın idamesi, medeniyet inşası için düşüncenin canlı solunumu haizdir. İslâm kültür ve medeniyeti sınırları içerisinde düşünce hayatının aktif ve etkisi büyük ve etkili hâli kendi çerçevesinde felsefe ve tasavvuf ile sürmüş, hemhâl olmuştur. Bilgi özünün oluşum ve naklî, felsefe ile tasavvuf geleneklerinde nefes aldı. İrfânî bilgi arayışı felsefe ile tasavvuf havasında soluklandı. İslâm’ın irfân geleneğinin varlık parıltısı manevî dünyanın özüne yapılan bir inşa canlılığıdır. Bizim algımız çerçevesinde olan Allah, kâinat ve insan nefsi hakîkatin temel unsurları iken bu üçünün tedkîki neticesiyle pürüzsüz, katışıksız ve aksiyon hazır bilgiyi çerçeveleyen insanların arasındaki ilişkilerdir. İslâm’ın irfânî geleneği bu dört temel konuya hitap etmesi, akabinde taklîd ve tahkîk süreçlerinin tefekkür edilmesi ile bu menkûl bilgi mirasının muhafaza edilmelidir. İrfân geleneğinin menkûl bilgi mirasını modern bir tefekkür şahsiyeti olan William C. Chittick; İslâm irfan ve felsefesiyle alâkalı önemli eserler kaleme aldı. Kaybolmakta Olan Bir Miras, İrfânî İlim, Düşüncenin Islahı, İdeolojinin Ötesi, Gayb Erenleri, Antropokozmik Görüş ve son olarak Mânâ Arayışı başlıklarıyla yedi bölümlük “Kozmos’un Hakîkati – İlmî Kâinat, İlmî Nefs: İslâm Kozmolojisi” kitabı bulunmakta. İrfânî geleneğin ortadan kalkması durumuna ve geri gelişinin önündeki muhtelif engeller neler olduğunu kitabın ilk dört bölümünde ele alınırken; İrfânî geleneğin lisanın insan tabiatındaki merkezîliğini ele alan Seyyid Hüseyin Nasr’ın felsefesine beşinci bölümde yer verilmektedir. Son iki bölümde ise İrfânî geleneğini, onların günümüzün bilim ve mânâ odaklı sorunlarına verdiği cevaplara odaklanarak, dikkatli bir şekilde irdeliyor. İrfânî idrâkın modern bilgi ve algının tavrı karşısında temsil gücü zayıf bir durumu var. Modern bilgi ve çağı kendi çerçevesinde bir yükseliş halinde iken irfân geleneğinin emsali küçük bir zümreyle sınırlıdır. Bu durum tarihsel süreç içerisinde algı yönünün değişmesiyle alakalıdır. Bunun yanında irfân idrâkinin derin bir gelenek ve yapıya sahip olup ulaşılması zor olmasıyla da ilgilidir. İslam toplumunda irfânî müessesenin muhtelif iç ve dış kuvvetleri modern cağda ki durumunu ele alan Chittick; irfân geleneğinin rolü ve mevcut durumu ele alarak kitabın ilk bölümünü muhteva etmekte. Modern cağ kimliğinin ve fonksiyonları dahilinde irfânî ilmin özel konumu bulunmakta. Bunun felsefî ve tasavvufî dünya görüşünün temel unsurlarını şerh eden Chittick; bir sonraki bölümde hayalî bir Müslüman entelektüel / ârifin gözünden bakarak kendi tarihî durumumuzun garabetini ortaya koymaya çalışmaktadır. Modern çağın şartları içerisinde İrfânî düşünce geleneğini ihya edilmesi ve hâli hazırda ki düşüncenin iyileşmesinin önündeki engelleri tartışılması, taklîd ve tahkîk konuları da ele alan Chittick; modern düşüncenin bir rüknü olarak ideolojiyi mercek altına alarak, irfân geleneğinin insanların ideolojisinin büyüsünden nasıl kurtulabileceğine dair önerilerde bulunmaktadır. Bu önerilerden şayet insan tabiatına dair doğru bir idrâk sahibi olmakla dogmacılık ve ideolojiye dair eleştiri yapmakla başlayıp küllî akıl ve Mutlak Hakîkat’e bulunduğu gerçeğini tanıyabilmek ve ‘bilen öz’ olmakla mümkündür. İslâm Kozmolojisi çerçevesinde üzerinde derin düşünceler ve şuurlarla işareti alınan Allah'ın hususî hilafet ve tayin edilmiş temsilcileri olarak baş gözüyle görülen âlemi idâre ederken mutlak şuur berraklığıyla âlem-i ervâhta yaşayan insanlar vardır. Kozmik fonksiyonları (kevnî vazifeleri) kâmilen yerine getirebilen yegâne insan zümresi olmaları hasebiyle özel bir derinlikle ilmî ve bilince sahip olunur. Genel kapsamı mitolojik muhayyile statüsünde olan “Gaybın, yani görünmeyen âlemin adamları” hususu İrfânî geleneğin fiilî öğretilerinden birer hususudur. Chittick, bu hususun anlam çerçevesini “Ricâlü'l-Gayb” başlığıyla tasavvufî yorumu, hakikati isimlendirmek ve yetersiz isimler yönleriyle ele almakta. Bu başlığın konusu hakkında referans alınan Seyyid Hüseyin Nasr’ın felsefesi üzerinde tefekkür ederek bu lisanın insan tabiatındaki merkezîliğini anlatmaktadır. Kozmik fonksiyonları ile irfânî geleneğin fiilî öğretisinin içinde kâinat ve nefs arasındaki karşılıklı ilişki ve bağımlılığı isimlendirme yoluyla yapılandırdığı tavrın derin bir incelemesi olarak bu başlığın hedefidir. İslâm kozmolojisinin müşterek zemîni tevhîd; İslâm’ın kelâm ve manevî psikoloji alanlarını icmâl eden bir âyet ve Allah'ın bütün esmasını yansıtan düsturdur. Tevhid’i bir diğerinden ayrı olmayan iki tur yol ile Chittick şöyle açıklar: birincisi, Allah'ın Bir ve Yegâne hakîkat olduğu gerçeğini anlatan aşkınlık ve mutlaklık düsturu; ikincisi de, her şeyin Allah’ın birliği tarafından kuşatıldığı ve ancak O'nun sıfatlarına aynalık yapabileceği gerçeğini anlatan içkinlik ve sonsuzluk düsturudur. İslâmî dünya görüşünde, gayb ve şuhûdun (göze görünen âlem) ilişkisi Allah ile kâinatın ilişkisine benzetilir. Her iki âlem de Allah’a kıyasla beraberken bile bir hiç mesabesinde olmalarına rağmen gayb, sonsuz kere sonsuz derecede şuhûddan geniş, kudretli, faal, zeki, şuurlu ve merhametlidir. İrfân geleneğinin kozmik yapısındaki insan tasavvuru, Allah’ın sûretinde yaratıldığı için en şerefli mahlûktur. İnsan bu vasfından dolayı O'nun gayb ve şuhûd âlemlerindeki bütün mahlûkâtının sûretlerini de taşır. Kâinatın gayb boyutunun zâhirî olan kısmından çok daha hakîkî olması gibi insanların gayb âlemi de zâhir âlemlerinden çok daha hakîkîdir. ‘Nasıl insan olacağını öğrenmek’ ifadesinin literatür boyutunun daha iyi anlaşılması için Doğu Asya dünya görüşünü özetlemek ve bu görüşü Batı’nın tanrı-merkezli ve insan-merkezli dünya görüşleriyle olan belirgin farkını vurgulamak için bilim adamı Tu Weiming’in “Antropokozmik görüş” kavramını kullanmaktadır. Tu Weiming’in Antropokozmik görüşe dair tasvîri, İslâm medeniyetinin, özel olarak da irfân geleneğinin her şeyi kuşatan dünya görüşünü tarif etmek için Chittick, bu kavramı uygun görerek kullanmaktadır. Kitabın “Antropokozmik Görüş” bölümünü ele alarak felsefî arayış, tahkîk metodolojisi, nefsi anlamak konuları üzerinde durmaktadır. İrfân geleneğinin makrokozmosu tetkîkin amacı, mikrokozmosun kuvve ve kapasitelerine tam olarak vâkıf olmaktır. Nesneyi anladığımızda eş zamanlı olarak öznenin potansiyellerini ve kabiliyetlerini öğreniriz. Tabiatı, aynı zamanda kendimiz hakkında bir şeyler öğrenmeksizin tetkîk edemeyiz ve tabiattaki hikmetleri anlamaksızın da kendimiz hakkında tahkîkî bilgi sahibi olamayız. İrfân geleneğinin insan nefsini anlayabilme ve bilmek arayışı ‘nesnel’ bir realite değil, ‘öznel’ bir uyanıştır. İnsan nefsi, bütün kainatı ve içindekileri nesnesi olarak kuşatabilecek olan biliş ve şuur sahibi bir öznedir. Lâkin çoğunlukla kendi mümkünâtına karşı kördür ve buna sebep de insan kemâlini tahakkuk ettirememiş eksik nefslerin boyasıyla boyanıp durmasıdır. Nefsin nasıl insan olacağını öğrenmesi hususu İrfânî geleneğin uzantısı açısından kitabın bu bölümün konusudur. Ayrıca İslâmî ve diğer modern anlayışların arasındaki ‘bilme’ dair olan derin fikir ayrılığını anlayabilmek için bir anahtar sunan nefse ârif olma arayışını açıklama teşebbüsünde bulunmaktadır. Bilmenin iki türü, dünya görüşü, zât, mânâ konularıyla kitabın son bölümünde ise irfân talibi gerçek entelektüellerin, her türlü bağdan âzâde olabilmek için ben-merkezcilik ve eşya varlık atfetmenin ötesine varma yolculuklarına odaklanıyor. Aklın hakikat arayışı deneyimsel bir mirasın nefesi olan irfân geleneğinin bir çabası, meselesidir. Aklın hakikat arayışı, aklın ve bütün dünyanın ardındaki ezelî aklın birleyici idrâkinin tahakkukuyla insan zâtını aşkın menşeine cem eder. Kozmik fonksiyonları ile irfânî geleneğin fiilî öğretisinin boyut ve çeşitliliğini modern bir tefekkür şahsiyeti olan William C. Chittick; “Kozmos’un Hakîkati – İlmî Kâinat, İlmî Nefs: İslâm Kozmolojisi” kitabında ele almakta. Yedi bölümlük bu kitapta beşinci bölüm hariç, birer ders olarak yazan William C. Chittick; ilk üç bölümü Müslüman kitleye sunarken İslâmî kavram ve söylemlere daha derinlemesine odaklandıklarını ve anlamlandırmaya çalışmakta. Diğer bölümler, daha genel kitlelere hitaben yazdı. Kitabın Künyesi: William C. Chittick, Kozmos’un Hakîkati – İlmî Kâinat, İlmî Nefs: İslâm Kozmolojisi – İslâm’ın İrfân Geleneğinin Modern Dünyadaki Duruşu ve Bugünün Dünyasına Söyledikleri, çev. Ömer Çolakoğlu, İnsan Yayınları, William C. Chittick Kitaplığı-3, 2. Baskı Aralık 2020, 194 sayfa. Yunus Özdemir

Kozmos'un HakikatıWilliam Chittick · İnsan Yayınları · 201737 okunma

156 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Yunus Özdemir