İlber Ortaylı ‘nın Cumhuriyetin 100. Yılı şerefine bu yıl Ekim ayında çıkan bu yeni kitabını çıkar çıkmaz aldım, okumak yeni nasip oldu. Bir İlber Ortaylı hayranı olarak öncelikle şunu belirtmeliyim ki kendisine hem kişilik yönünden hem olaylara bakış açısı ve değerlendiriş tarzı yönünden hem de tarihçiliği yönünden hayranım.
Cumhuriyetin Doğuşu aslında tam olarak bu zamana kadar Türkiye’nin gündemine oturmuş tartışmalara bir cevap niteliğinde. Ülkemizde hem siyasi hem tarihi açıdan gerek belge yetersizliği gerek yanlı bakış açısı nedeniyle bazı konular sosyal mecralarda ve televizyon programlarında çok fazla tartışılıyor. Kitap tam da bu tartışma konularını özellikle belgelerle ve kaynak göstererek ele alıyor.
37 bölümden oluşan kitapta Ortaylı, önce Atatürk’ün kişilik özelliklerinden bahsedip Trablusgarp Savaşı’ndan başlayarak günümüz Türkiye’sine kadar yaşanan olayları anlatmış. Burada özellikle Cumhuriyetin 100. Yılı olması hasebiyle Lozan anlaşması üzerinde durmuş. Lozan ile alakalı tartışma konusu olan gizli maddelerin varlığı, bazı yeraltı zenginliklerinin çıkarılması ve kullanılması yasağı, Lozan’ın otomatik ortadan kalkacağı görüşü gibi güncel konulara açıklık getirmiş. Bunun yanı sıra yine güncel tartışma konusu olan harf devrimi sonrası okur yazarlık oranının düşüp düşmediği, “bir gecede cahil kaldık” görüşü, hilafetin kaldırılmasıyla sultan Vahdettin’in yurtdışına gidişinin bir kaçış olup olmadığı, günümüzde yaşadığımız Türkiye’nin Atatürk’ün hayalindeki Türkiye olup olmadığı, Türkiye’nin demokratik anlamda yetersizlikleri konularını da yine oldukça akla yatar açıklamalarla ve kaynak göstererek ele almış.
Ayrıca Mustafa Kemal’in askeri dehası çok çarpıcı örneklerle vurgulanırken bunun tüm dünya ülkeleri açısından bilinip övülmesi fakat bir kesim Türk’ün bunu inkar etmesi konusunda da gözle görülür bir sitem mevcut.
“Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün askeri dehası, kendi ülkemizdeki kasıtlı bazı kasabalıların dışında kimse tarafından tartışılmıyor.” (s. 126)
Yazarın daha önce okumuş olduğum
Bir Ömür Nasıl Yaşanır? kitaplarına kıyasla bu kitabındaki dili ve üslubu oldukça sade ve akıcı. Okumakta ve anlamakta zorlanmadım. Söz konusu tarih olunca ister istemez dil ağır oluyor fakat bu kitabı diğer kitaplarına göre çok daha akıcı ve anlaşılır.
Tarihe ve özellikle gündemdeki tartışmalara ilgisi olanların bir solukta bitireceği bir kitap.
