Ne acı... Behçet Necatigil'in yıllarca çevirmek için uğraştığı eser.
Wolfgang Borchert 20 Mayıs 1921'de Hamburg'da doğ- du. Kitapçılık yaptı; bir süre de Lüneburg'da aktörlük etti. 20 yaşında, İkinci Dünya Savaşı için askere alındı (1941), Rus Cephesi'ne gönderildi, ağır yaralandı; "bozguncu görüşleri" nden ötürü, difteri ve sarılığa yakalanmış olmasına bakılmaya- rak, sekiz ay Nürnberg Cezaevi'nde tutuldu. Sonra suçu bağışlandı, yine Doğu Cephesi'ne gönderildi. Çürüğe çıkarılması gerekince garnizona alındı; bir cephe tiyatrosu, yapacağı tur- neye onu da angaje etti. Kışladan ayrılacağı günün akşamı yeniden tevkif edildi; bu sefer Berlin'de dokuz ay hapis yattı. Hastalığı gitgide ilerliyor, kimseden yardım görmüyor, dört duvar arasında, patlayan bombaların gümbürtü ve kâbuslarıyla boğuşuyordu. 1945 baharında Amerikalılar onu serbest bırak- ti. Kuzey yolunu tutmuş tankların peşi sıra yayan, yollara düş- tü; ateşler içinde, bitkin, mayıs başlarında Hamburg'a geldi. Bir yandan Devlet Tiyatrosu'nda reji asistanı olarak çalışmaya, bir yandan da kabare gösterilerine katılmaya başladı. 1947 başında hastalıkla kendi arasındaki zorlu çekişmede büsbütün yenik düştü. Doktorlar iyileşmesinden ümit kesmişlerdi. Yakın dostları onu ancak eylülde İsviçre'ye gönderebildiler. Basel'de yatırıldığı bir hastanede, ölüme adanmış Borchert için fazla bir şey yapılamadı ve sanatçı oyununun Hamburg'da ilk oynanı- şından bir gün önce- 20 Kasım 1947'de orada öldü.
Ne yarattıysa kısa bir zamanda yarattı: sadece iki senede! Sanata şiirle başlamıştı. 1946'da Laterne, Nacht und Sterne (Fener, Gece ve Yıldızlar) adlı ilk şiir kitabını (14 şiir) bastırdı. Die Hundeblume (Karahindiba) adlı ikinci eserine girecek hikâye ler, 1946-47 kışında derlendi, 1947 yaz başlarında 12 hikâyesi bu başlık altında yayımlandı. Modern Alman Tiyatrosu'nda kendisine silinmez bir yer sağlayan tek oyunu Draussen vor der Türü (Kapıların Dışında) 1946 sonbaharı sonlarında, biçim sorunları üzerinde duramadan, gereği kadar işleyemeden, bir haftada yazmıştı. Sanki bağrından bir parça kopuyor, bu parça kendi biçimini de birlikte getiriyordu. Bu bakımdan Borchert'in sahne kurallarını ne ölçüde yerine getirdiği ya da getirmediği sorularına eserde cevap aramaya kalkışmak yersizdir. O bu oyunu yazarken ilerde oynanacağını düşünmemişti bile; her şey- den önce alışılmış anlamda tiyatroyu düşünmemişti. Eser bir "edebiyat hadisesi" olmaktan çok, içinde milyonların sesini derlemiş, yoğunlaştırmış olması bakımından önem taşır. 13 Şubat 1947'de Hamburg Radyosu'nda yayınlanan oyunun gördüğü geniş ilgi, Borchert'e hastalığını hiçe sayarak yeni bir hikâye kitabı hazırlamak gücünü verdi: An diesem Dienstag (Bu Sali). 19 hikâyelik bu kitabını 1947 yazında tamamladı. Bu kitap ve Kapıların Dışında basımevinde diziliyor, oyunun ilk temsili için hazırlıklar yapılıyordu. Ama Borchert ne bu kitapların çıktığını görebildi ne de oyununun tiyatrolarda oynandığını. İsviçre'de öldü. Öldü ve piyesinin 30 tiyatroda birden oynanmak üzere olduğu haberini alamadı. Kitapları rekor kırarak satılıyor; adına ağıtlar, denemeler, incelemeler yazılıyordu. Bir anda ün kazanmış, adı ölümsüz Büchner'in yanı sıra söylenmeye başlanmıştı. İsviçre'den getirtilen külleri, 17 Şubat 1948'de sevgili şehri Hamburg'da Ohlsdorf Mezarlığı'na gömüldü.
Basılmış, basılmamış bütün şiirleri, hikâyeleri ve oyunu 1949 Şubat'ında Wolfgang Borchert - Das Gesamtwerk adıyla tek kitapta toplandı (1959'da 77 bin). Eserleri İngiliz, İsveç ve Fin dillerine de çevrilmiş olan Borchert üzerine basınımızda ilk yazı, dört şiirinin çevirisiyle birlikte, Yeditepe dergisinde çıkmış (1 Kasım 1951); Kapıların Dışında İstanbul Üniversitesi Talebe Birliği Gençlik Tiyatrosu tarafından 1959'da 16 kere oynanmıştı.
Behçet Necatigil
Sayfa 23Kitabı okudu
·
233 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.