Sinestezik kişilerde belirli bir duyunun uyarılması, olağanın dışında bir duyusal deneyimi tetikler: Renkler işitilebilir, biçimler tat kazanır ya da sistematik
olarak başka duyusal karışımlar yaşanır. Sözgelimi, bir ses ya da müzik kesiti yalnızca işitilmekle kalmaz, aynı zamanda görülebilir, tadılabilir ya da dokunabilir olur. Sinestezi, farklı duyusal algıların birleşmesi durumudur. Zımpara kâğıdına dokunduğunuzda fa diyez sesi alır, önünüzdeki tavuğu tattığınızda parmak uçlarınızda karıncalanma hisseder ya da bir senfoniyi maviler ve altın renkleri eşliğinde dinlersiniz. Sinestezik kişiler bu etkilere öylesine alışmıştır ki, başkalarının da aynı deneyimleri yaşamadığını anladıklarında genellikle şaşırırlar. Bu tür deneyimler, hiçbir anlamda patolojik
birer anormallik değildir; sadece istatistiksel açıdan sıra dışıdır. Sinestezi farklı biçimlerde çıkar karşımıza ve herhangi bir türünün yaşanması, bir ikinci ya da üçüncü tipin de yaşanma şansınıartırır. Haftanın günlerini renklerle algılamak en sık rastlanan sinestezi örneklerinden biridir; bunu, harf ve rakamların renklendirilmesi izler. Durumun yaygın olan başka dışavurumları için sözcüklere tat, harf ve rakamlara da cinsiyet ve kişilik atfetme, renkli işitme, rakamlardan oluşan satırların üç boyutlu algılanması örneklerini verebiliriz.
Sinestezik algılar istemsiz ve otomatik olmanın yanında, kararlıdır da; zamanla değişime uğramaz. Bunun yanında, temel niteliktedirler; yani algılanan şey resimsi ya da özel bir durum değil,
basit bir renk, biçim ya da dokudur genellikle (örneğin, sinestezik
kişi “Bu müzik, restoran masası üzerinde içi çiçek dolu bir vazo görmeme neden oluyor” gibi bir şey söylemez).
Beki, neden bazı insanlar dünyayı böyle görür? Sinestezi, beynin duyu bölgeleri arasında artmış olan karşılıklı konuşmanın bir sonucudur. Bunu, beyin haritasında yer alan ve aralarındaki sınırlanla hoşluklar bulunan komşu iilkclcr olarak düşünün. Matların hu şekilde karışmasının nedeni, aileler idinde bireyden bireye geçen küçücük genetik değişikliklerdir, bunun üzerinde biraz düşünelim: Sonuçta beyin devrelerinde gerçekleşen ıııikroskopik değişiklikler, farklı gerçekliklerle sonuçlanabilmcktcdir.7 Sinestezinin varlığı bile, birden fazla tipte beynin -dolayısıyla da birden fazla tipte
zihnin- var olabileceğini göstermeye yeterlidir. Örnek olarak, belirli bir sinestezi biçimine biraz daha yakından
bakalım. Çoğumuz için Şubat ya da Çarşamba, uzayda belirli bir konuma sahip değildir. Ama bazı sinestezik kişiler sayılar, zaman birimleri ve dizi ya da sıralamayı içeren başka kavramlar için kesin konumlar algılarlar. Sözgelimi 32 sayısının bulunduğu noktayı, Aralık ayının nerede yüzdüğünü ya da 1966 yılının nerede yattığını size gösterebilirler. Bu nesneleştirilmiş üç boyutlu diziler genelde sayı formları olarak adlandırılsa da, olguya, daha kesin biçimiyle “uzamsal dizi sinestezisi” adı verilir. Bunun karşımıza en
çok çıkan örnekleri haftanın günleri, yılın ayları, sayma sayıları ya da onyıllara göre gruplanan yıl adlarını içerir. Araştırmacılar, bu sık görülen tiplere ek olarak ayakkabı numarası ve giysi bedenleri, beyzbol istatistikleri, tarihsel çağlar, maaşlar, televizyon kanalları,
sıcaklık vb. için de uzamsal düzenlemeye gidilebildiği örneklerle karşılaşmıştır. Bazı bireyler yalnızca tek tip dizileri, kimileriyse bir düzineden fazla diziyi içeren sinestezi biçimine sahiptir. Ve bütün sinestezik kişiler gibi onlar da, herkesin bu dizileri kendileri gibi
algılayamadığı gerçeği karşısında şaşkınlık ifade eder. Eğer siz de
bir sinestezik değilseniz, işin püf noktası şurada yatar: Sinesteziklerin, diğer insanların zamanı görselleştirmeden nasıl yaşayabildiğinianlamaları güçtür. Sizin gerçekliğiniz onlara, onlarınkinin size geldiği kadar tuhaf gelir. Siz kendinize sunulan gerçekliği nasıl kabul
ediyorsanız, onlar da kendilerininkini aynı şekilde kabul ederler.
·
53 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.