Yunan düşüncesinin dini geleneklerin etkisinden yavaş yavaş sıyrılmaya başlaması ve onların dar bakış açılarını, - kitabımızın başında belirttiğimiz gibi tam anlamıyla bir felsefeden söz edilebilmesi için gerekli olan - özgür ve akılcı düşünceye dayanarak eleştirmeyi, ve doğayı gene doğal nedenlerle açıklamayı denemesi İÖ 550 yıllarına rastlar. Daha önce, Çin ve Hint felsefesi ile ilgili bölümlerde vermiş olduğumuz tarihlere bir göz atacak olursak şu şaşırtıcı gerçekle karşılaşırız: Yunanistan'daki bu uyanma, aydınlanma çağı, Çin'de ve Hindistan’da da düşüncenin parladığı bir tarihe, İÖ 6. yy.'ın ortalarına denk düşmektedir. Çin'de Lao Tse'nin (olasılıkla İÖ 609 - 517) altıncı yüzyılın ortalarına doğru düşüncelerini geliştirmiş olduğu sanılıyor. Konfüçyüs de yalnız bir kuşak sonra onu hemen izlemiştir. Hindistan'da bu dönemde Caynacı- lığın kurucusu olan Mahavira (olasılıkla İÖ 599 - 527), Buda (olasılıkla İÖ 563 - 483) ve daha başka önemli kişiler yaşamışlardır. Yunanistan'da ise sanki birdenbire gelen bir patlamayla bu dönemde bir dizi düşünür ortaya çıkmış ve felsefenin (ve hatta bilimin) temelini atmıştır. Bu tabloyu tamamlamak için yine bu çağda, Yahudilerde Yeremiya (İÖ 600 Kudüs) ve Hezekiyel (İÖ 580 Babil) çapında peygamberler yetiştiğini ve Eski İran dininin kurucusu Zerdüşt'ün de geldiğini göz önüne getirelim. (Ne var ki bu sonuncunun yaşadığı tarih tartışmalıdır.) Yeryüzünün birbirinden ilişkisiz ve birbirine kapalı olduğunu sandığımız pek çok uygarlığında aynı zamanda insan düşüncesinin ileri doğru dev bir sıçrayış yapmış olması ve bu adı sayılan kişilerde açığa çıkması bizim için yine çok şaşırtıcı ve açıklanamayan bir olgudur. Tüm bunları bir rastlantı olarak niteleyip bir kalemde geçmeye vicdanımız elvermez. Bu bilmeceyi çözmeye çalışan çalışmalar ve açıklamalar da yeterli ve doyurucu olmaktan uzaktır. Belki de bu rastlantı sonsuza dek bir sır olarak kalacaktır. Çağdaş bir Alman filozofu bu dönemi «Dünya tarihinin ekseni olan dönem» (Die Achsenzeit der Weltgeschichte) diye nitelemiştir.
·
19 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.