Distopya anti ütopya anlamına gelen ütopik bir toplum anlayışının antitezini tanımlayan bir terimdir. Distopik bir toplum otoriter/totaliter bir devlet modeli veya baskıcı bir sistem altında karakterize edilir. Dys-Dis eki “Kötü, hastalıklı, anormal” anlamını taşır.
Bu kategoride çok sayıda kitap ile film yer almaktadır. Bu yazıda andığımız türün klasikleri sayılan yedi kitap ve bunlardan uyarlanmış on film söz konusu edilecektir. Distopya klasikleri olarak adlandırılacak kitaplar sırasıyla “Biz- Zamyatin, Bindokuzyüzseksendört- Orwell, Cesur Yeni Dünya- Huxley, Otomatik Portakal- Burgess, Fahreneit 451- Braudbury, Damızlık Kızın Öyküsü- Atwood, Sineklerin Tanrısı- Golding” olarak sıralanabilir. Tüm umudun yok olduğu ve tüm çıkışların kapatıldığı totaliter bir cehennem olarak resmedilen distopik ülke ve toplum konusu, popülaritesini günümüzde de sürdürmektedir. Wells’in “Efendi Uyanıyor” bir başlangıç kitabı sayılabilir ise de klasik kaynaklarda Zamyatin’in “Biz”i bu türün ilk yapıtı sayılmaktadır. Zamyatin “Biz”de bütünlüklü, bitmiş bir toplumun olumsuzluklarını anlatır. 26. yüzyılda geçen romanda insan benliğinden ve doğadan koparılarak bürokrasiye ve teknolojik devlete teslim olmuştur. Kişisellik yerine insanların adları değil, numaraları vardır. Saydam, cam duvar arkasında yaşayan insanların her şeyi denetlenir, sevişme saatleri bile bu denetimin içindedir. 1920 tarihli bu roman bürokratik totaliter Sovyet rejiminde sansürlenmiş ve kırk yıl basılmayı beklemiştir. Platonov, Leskov, Bulgakov, Nekrasov gibi dönemin Rus yazarlarının kaderini paylaşmıştır. Zamyatin, geleneksel, kapalı, otoriter ütopyacılığı eleştirirken alternatif bir açık ütopya denemesi yazmak yerine alaycı bir antiütopya kaleme almıştır. Ütopyaların mükemmelliğine, kapalılığına tepki olarak yazılan bu metin, ütopyaların hepsinin bir diktatörlük tasvir ettiğini öne sürer. Kitapta “Yeşil Duvar” ın diğer tarafında “Velinimet”in oybirliğiyle seçildiği güne hayır diyen küçük bir azınlık vardır. Velinimet’in isyana karşı silahı “Büyük Ameliyat” ile insanların beynindeki düş gücü merkezinin cerrahi müdahale ile çıkarılmasıdır. “We (Wir)” adıyla 1982 yılında Jasny tarafından çekilen film romanın tek uyarlamasıdır. Metne olabildiğince sadık, iyi bir uyarlama olduğu rahatlıkla söylenilebilir. Gene de kitaptaki totaliter dehşetin ve ironik üslubun tümüyle yansıtıldığı söylenemez. Teorik derinlik eksikliği ve olgu akışının temayı esir alması gibi dezavantajlar içerir. Yine de kitapla birlikte incelendiğinde bakış açımızı derinleştiren, geliştiren bir filmdir. Cam Evler, Yeşil Duvar, Velinimet, Büyük Operasyon gibi fütüristik ögeleri görsel olarak yansıtmadaki yetersizliğine rağmen olay örgüsü ile kendini izleten bir film özelliğindedir. Zamyatin kitabında isyan’ın bastırılması ve isyancıların yeniden “Biz”’in mutlu bir parçası haline gelmesine rağmen gene de sistem içinde alternatif ve özgürlük aramaya devam edecek insanların var olacağı öngörüsünü sürdürür.
··
135 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.