Fyodor Dostoyevski hakkında ne söyleyebiliriz ki, eserleri hem onu hem de bir ayna misali bizleri, iç dünyamızı öyle gerçekçi anlatıyor ki insan hayret ediyor.
Bu eser yaşadığı dönemde popüler bir akım haline gelen "Ütopik Sosyalizm" e cevap niteliğinde yazmıştır. Ütopik Sosyalizm dayanak kaynağı rasyonalizme dayalı, modern bir yaşam formudur.
Fyodor Dostoyevski ise insanın yaratılış itibari ile duyguları olduğu, iradesi, arzuları olduğu, bunların iyiyi arzuladığı kadar kötüyü de arzuladığı, hatta insanın doğası gereği bilinç altında ki bu duygu ve iradenin kötü şeylerden dahi zevk alabileceğini eserinde güzelce anlatıyor.
İnsanın rasyonalizm rehberliğinde bir hedefe koşan, o hedefe de yaklaştıkça duygularının, arzularının bu hedefe ulaşması ve yolcuğun son bulmasını düşündükçe hedefe olan yaklaşımın insana ızdırap vereceğini ifade eder. Çünkü Dosyoveski der ki; insan hedefe değil, hedefle arasındaki mesafeye aşıktır, bu da yaşamın ta kendisidir....
Son olarak ve en dikkatimi çeken konu da şu oldu;
Fyodor Dostoyevski diyor ki; "Biz bugün “canlı“nın nerede yaşadığını, neden ibaret olduğunu, adını sanını bile bilmiyoruz. Bizi tek başımıza bırakın, elimizden kitapları alın o saat şaşkına döner, ne yana gideceğimizi, kimden yana çıkacağımızı, kimi sevip, kimden nefret edeceğimizi bilemeyiz...."
Evet... O'na göre insan; rasyonalizm ve türevlerinin esas alındığı herhangi bir sistemde gerçek anlama insan değildir ve canlılığını sürdüğü iddia edilemez. İnsanın gerçek anlamda yaşadığından bahsetmesi, yine insanın duyguları ve iradesi ile olan ilişkiyle doğru orantılıdır. Dostoyevsiye göre insan hiçbir kalıbın içinde özgür bir birey değildir. Yaratılış gereği duygular, arzular onun hem dostu hem düşmanıdır bu yolda. Tek sorun onları nasıl eğitebildiğimizdir. "Ne onlarla ne de onlarsız" Ama asla bir rasyonel ütopya fikri olamaz, çünkü insan doğasına aykırıdır. Bu kalıpta yaşayan ya da yaşamak zorunda kalan, ayak uydurmuş gibi direnen insanlarsa öz benliklerine ihanet etmiş, birer cesettir O'nun gözünde.
Tabi her okuyan kendine göre farklı yorumlar yapacaktır. Muhtemelen ben de yıllar sonra tekrar okuduğum zaman bu incelemeyi ya hiç beğenmeyeceğim yada eklemeler yapmak isteyeceğim. Ama şuan için ilk izlenimlerim bunlar. Kolay bir kitap değil, masal anlatmıyor, zor bir kitap, şimdiden kolay gelsin okuyacak arkadaşlara...
