Erdelan Emirliği'nin Osmanlı-Safevi müşterek sınır hattında yer alması, iki rakip imparatorluğun bir düşmanlık ve savaş alanına dönüştürdükleri bölgeyi jeostratejik açıdan özel ve hassas bir coğrafya haline getirmişti. Erdelan emirlik sisteminin siyasi gelişim ve dönüşüm tarihinin incelenmesiyle, mezkûr devletlerle ilişkilerinin, bunların bölgedeki güçlerine ziyadesiyle bağlı olduğu görülmüştür. Aynı şekilde söz konusu iki devletinde, emirlikle ilişki düzlemini belirleyen temel unsur güç ilişkileri olmuştur.
Safevi Devleti'in iç karışıklıklarla uğraştığı dönemlerki bu karışıklıklar ya düşman saldırıları ya da bir şahın ölümüyle başlayan taht kavgaları sebebiyle ortaya çıkıyordu- Erdelan Emirliği'nin kendini daha güçlü hissettiği dönemler olmuştur. Emirlik, güçlü bu dönemlerinde karşısına çıkan fırsatları değerlendirmiş ve Safevi otoritesinden kaçmanın yollarını aramıştır. Bu arayış kimi zaman Osmanlı Devleti ile koalisyon ve dayanışmayla sonuçlanmışken kimi zaman da ona boyun eğmeye kadar gitmiştir.
Öyle görülüyor ki emirliğin, birbiri ile çatışan iki süper güç arasında hangisiyle uyum sağlayacağını belirleyen siyasi tercihlerine yön vermiş iki etmen vardır. Bunlardan biri emirliği yöneten kişinin içerdeki iktidarının güçlülüğüyle alakalıdır. İkincisi ise dış etmendir. Bu da hiç kuşkusuz iki saray arasında gidip gelen güç dengesiyle izah edilebilir. Özellikle bu dış etmenden ötürü güç dengesi kimden yana dönerse emirliğin tercihi de o yönde olmuştur. Ancak öte yandan emirliğin, idari sisteminde zayıflık işaretlerinin ortaya çıktığı dönemde bile başka güçlere tabi olma tercihini asgari seviyeye çekerek coğrafi egemenliğini genişletme çabası içine girdiği de görülmüştür.
Son olarak kabul edilmelidir ki; Kürdistan bölgesinde yaklaşık yedi asırlık bir hâkimiyeti olan Erdelan Emirliği, daha çok hanedanının istikrar ve bekası için uğraş vermiştir. Osmanlı ve Safevi devletleri tarihin farklı dönemlerinde güçlerini artırmak ve egemenlik sahalarını genişletmek için türlü siyasi girişimlerle emirliği kendi amaçları doğrultusunda kullanmışlardır.
Keyhan Muşir PENAHİ / Erdelan Kürt Beyliğinin Osmanlı ve Safevi Devletleriyle İlişkiler (16 ve 17. Yüzyıllar)Kitabı okudu
·
46 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.