Aydın Çubukçu - Kadın Ressamlar
Bu üç ressam, kadın mücadelesinin başlıca temalarını, kadınların toplumdaki yerlerini sorgulayan ve bundan dolayı ortaya çıkmış sorunlara karşı, hayatları pahasına mücadele etmiş kadınlar.
Cinsel taciz, toplumsal aşağılanma, ikinci sınıf insan olarak görülme, çocuk yaşta çeşitli eziyetlere uğrama, yetişkinliğinde ev kölesi yapılma gibi, kadınların toplumsal hayatta karşılaştıkları sayısız sorunu ele almış ve bunların tarihsel olarak ortadan kalkması için ne yapılacağına dâir görüşler geliştirmişlerdir. Bu görüşlere katılırız katılmayız; çünkü bazıları erkekleri yok etmekten yanadır, bazıları toplumsal sorunların ancak toplumsal eşitlik zemininde çözüleceği inancındadır.
Kadın ressamlar kataloğu sanat tarihinde oldukça zengindir. Ben bunların içinde en mücadeleci ve ilginç kişiliğe sahip olanlarını seçtim. Bir başkası bir başka üç kadın ressam seçebilir. Onları başka açılardan en önemli kadın ressam olarak değerlendirebilir ve böylece yüzlerce söyleşi konusu olur.
*
Artemisia: Çok acı çekmiş ama bu acılar karşısında sanatını bir silah olarak kullanmış, kendisini kabul ettirmiş bir 16. yy ressamıdır. Aradan 500 yıl geçmiş.
*
Zehra Aral: Türkiye'nin önemli kadın ressamlarından biridir. O da, toplumsal mücadeleyle kadınların hakları mücadelesini birlikte düşünen bir sosyalisttir.
*
Frida: Belki de, bütün kadın ressamlar içinde hayatıyla, sanatıyla ve görüşleriyle, en fazla popüler olmuş olan sanatçıdır. Popülerliği çeşitli sebeplere bağlı; görünüşünden, sanatına, yaşamına kadar.. Ama o da, inatla asla pes etmeyen kadınlardan biridir.
*
Artemisia (1593-1656) pek çok otoportre yapmıştır. Hem de 17 yaşında yaşadığı bir felaketin etkisiyle pek çok tablo üretmiştir. Bütün hayatını belirlediği gibi, sanatını belirleyen de, 17 yaşında uğradığı tecav*zdür.
''İtalyan Barok ressam, Caravaggio'nun dramatik tarzında çalışan en başarılı on yedinci yüzyıl sanatçılarından biri olarak kabul edildi. Kadınların sanatsal eğitim alma veya profesyonel sanatçı olarak çalışma fırsatlarının çok az olduğu bir dönemde Artemisia, Floransa'daki Accademia di Arte del Disegno'ya üye olan ve uluslararası müşteriye sahip olan ilk kadındı.
Galileo Galilei ile arkadaş oldu ve Accademia delle Arti del Disegno'ya (Çizim Sanatları Akademisi) kabul edilen ilk kadındı. Böylece, bir adamın izni olmadan boya ve malzeme satın alma, yalnız seyahat etme ve kendi adına sözleşme imzalama haklarını kazandı.
*
Bu tablosu, kendi hayatının önemli dönüm noktalarından birisinin işaretidir. Gerçi henüz tecav*ze uğramamıştır fakat 17 yaşında yaptığı bu tablo adeta kendi başına geleceklere dâir bir işarettir.
Babası piyasada geçerli bir ressamdır. Caravaggio Okulu'ndandır. Onun yanında birtakım şeyler yapmaya çalışır, babası da destekler. Üstün bir yeteneği var. Bunu değerlendirmek için de babası onu yükseltmeye çalışır.
Babasının bir ortağı var. O da ressam. Yaşlı. Onun tecav*züne uğruyor. Bu resmi yaptıktan sonra.
Burada anlattığı hikâye: Susanna ve Yaşlılar. İncil'de geçen bir hikâyeyi anlatmaktadır. Susanna aslında erdemli bir kızdır, zengin bir kocası vardır, çok gençtir. Kocasının ondan, genç bir sevgilisi olduğu yolunda şüpheleri vardır. İki tane yaşlı muhbiri görevlendirir, ''Bahçede banyo yaparken gözleyin, kimseyle buluşuyor mu, buluşmuyor mu, bana anlatın,'' der. Bu yaşlı iki alçak Susanna banyo yaparken gelirler ve ona derler ki: ''Kocan bizi bu sebeple tuttu. Eğer bizimle yatmazsan, gider ona sevgilinle buluştuğunu söyleriz.
*
Burada Artemisia'nın, yaşlıların kendi aralarında, o pis sahneyi birbirlerine fısıldayarak nasıl plânladıklarını anlattığını görüyoruz. Susanna ise bir iğrenme ve tepki içindedir.
Sonuçta hikâye şöyle biter: Bu yaşlılar gidip kocasına, sevgilisiyle buluştuğunu söylerler. Kız yargılanır, ölüme mahkûm edilir, fakat son anda birisi der ki: ''Yaşlıları ayrı ayrı sorguya çekelim.''
Yaşlıları ayrı ayrı sorguya çekerler, birisi, sevgilisini sakız ağacının altında gördüğünü, diğeri, meşe ağacının altında gördüğünü söyler. Bu çelişki kızın hayatını kurtarır. Mahkeme yeniden kurulur ve yaşlılar ölüme mahkûm edilir.
*
İncil'de bu hikâye, erdem zaferi meseli olarak anlatılır.
*
Bu tabloyu yaptıktan sonra, aynı yıl içinde, Susanna'nın başına gelen Artemisia'nın başına gelir.
Biz bu tabloya bakarak, Artemisia'nın da bu tecav*z olayından önce, aynı şekilde rahatsız edildiğini anlıyoruz. Sonradan aynı konuyu birkaç kere daha resmeder.
Artemisia'da şöyle bir özellik var: Bir konuyu başka açılardan, başka kompozisyonlarla yeniden yeniden resmediyor. Bu onun, olaydan ne kadar derin etkilendiğini ve bir türlü kendi hayatı dışına atamadığını gösterir. Her çizdiği resimde, kendisinde bir çaresizlik ve bu durumdan nasıl kurtulacağını bilmediğine dâir bir ifadeyle yakarış içindedir.
*
Artemisia, tarihteki kadın kurbanlar ve mitolojideki kadın kahramanlarla da -ister bunlar kutsal kitaplardan olsun, ister mitolojiden ya da halk hayatını etkilemiş başka masallardan gelsin- ilgileniyor.
*
Burada bir başka kurban canlandırılıyor. İskenderiyeli Aziz Catherine
*
Aziz Catherine de iftiraya uğrar. Putperestleri Hıristiyan yapmaya çalışır. Kral 50 tane putperest filozofu, onu ikna etmeleri için görevlendirir. İkna edilemezse asılacaktır. Kadın o 50 filozofu ikna edip Hıristiyan yapar. Bu hikâyenin tarihsel gerçekliğine dâir hiçbir kayıt yok. Ama İskenderiye'de, bu efsanenin geçtiği söylenen yüzyılda, yaşanmış gerçek bir kadın katliamı var. Hypatia.
Hypatia, İskenderiye Felsefe Okulu'nda, matematik, astronomi ve felsefe yapan bilgin bir kadındır. Fevkalade güzeldir ve çok akıllıdır. Babası kütüphanenin yöneticisidir. O zaman iktidarda Hıristiyan Romalılar var. Hypatia Neo Platoncu felsefeyi savunmaktadır, aynı zamanda Pisagorcudur. Hypatia Hıristiyanlar tarafından bir tehlike kaynağı olarak görülür. Ve Hıristiyanlar tarafından öldürülmüştür. Korkunç bir biçimde öldürülmüştür. Kütüphane yakılmıştır. Kütüphaneden sürüklenerek çıkarılmış, sokaklarda dövülerek parçalanmış, tecav*z edilerek öldürülmüştür.
*
Önemli olan böyle bir kadın figürünün Artemisia'yı etkilemiş olmasıdır.
*
Hypatia'yı duymuş olmanızı umarım. Hypatia'yı tanımak büyük bir mutluluktur.
Hypatia, İskenderiye'de, bir felsefe okulunda, matematik, astronomi ve felsefe yapan bilgin bir kadındır. Fevkalâde güzeldir ve çok akıllıdır. Babası kütüphanenin yöneticisidir.
Hypatia'nın zamanında iktidarda Hıristiyan Romalılar var. Hypatia daha çok Neo Platoncu felsefeyi savunmaktadır, aynı zamanda Pisagorcudur, matematikçidir..
Hıristiyanlar tarafından Hypatia, bir tehlike kaynağı olarak görülür. Eski Yunan dinlerine, mitolojik dinlere bağlı bir filozoftur. Hıristiyanlar tarafından korkunç bir biçimde ö*ldürülmüştür. Kütüphane yakılmış ve kütüphaneden sürüklenerek çıkarılmıştır. Sokaklarda dö*ülmüş, pa*çalanmış, te*avüz edilip ö*ldürülmüştür.
*
Artemisia, Aziz Catherine hikâyesinin aslında bir Hypatia çevirisi olduğunu bilmiyor. Ama onun gözünde bir kadın kahraman, gerici yığınlar tarafından dö*ülerek, te*avüz edilerek ö*dürülmüştür.
Önemli olan böyle bir kadın figürünün Artemisa'yı etkilemiş ve kendiyle özdeşleştirmiş olmasıdır.
*
Önceki resimde Aziz Catherine'i çivili tekerlek ve palmiye dalı ile görüyoruz. Tekerleğe hâkimdir. Kırılmıştır ve onun elindedir.
İki Catherine de Artemisia'nın kendisidir. Otoportredir bunlar. Diğerinde de tiyatrocu ve çalgıcı kıyafetiyle kendisi yine..
*
Lucretia: Genç bir kadındır. C*nsel t*cize uğramıştır. Çoğu zaman sa*dırganlar değil de kadınlar soruşturulur.. Kendisi de ci*nsel ta*ize uğradığını söylediği için soruşturulur. İftira ettiği düşünülür ve ö*lüme mahkûm edilir. Ö*dürümeye fırsat kalmadan i*tihar eder.
*
Magdalenia: Mecdelli Meryemveya Magdalalı Meryem (Batılı dillerde, Maria veya Mary Magdalene/Magdalena).
Yeni Ahit'e göre İsa'nın takipçilerinden biri. Markos ve Yuhanna İncillerine göre, öldükten ve gömüldükten sonra dirilen İsa'yı ilk gören kişidir.
1969'da Mary Magdalene'in Bethany Mary'siyle ve ''günahkâr kadın'' ile tanımlanması Papa VI. Paul tarafından Genel Roma Takviminden çıkarıldı. Ancak, eski bir fah*işe olarak görülüşü popüler kültürde devam etti. Mary Magdalene, Katolik, Doğu Ortodoks, Anglikan ve Lüteriyen kiliseleri tarafından bir aziz olarak kabul edilir.
Onun da farklı resimlerini yapmıştır Artemisia. Melankoli anında Magdalenia bu. Harika bir resim.
*
youtube.com/watch?v=mnNA4M8...
*
Aydın Çubukçu
·
45 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.