Yücelik deneyiminin kararsız olması ve başlangıçta görkemli bulduğumuz bir şeyi sonrasında belki de güzel ve hatta gösterişli bulrnarnız bilinen bir gerçekliktir. Estetik bilinç
tarafından tecrübe edilen ve psikoloji tarafından da betimleyici bir şekilde kaydedilen bu tutum değişikliği, yücelik kavramı tarafından güzelliğin ilk şekli ve bir kez başlatıldığında kendi hareket noktasının ötesine geçrnek zorunda olan bir eylemin başlatılması olarak açıklanır. imdi, yücelik kavramı güzellik idealine doğru atılan ilk estetik tecrübe adınuysa, daha sonraki adım ilkindeki hataların düzeltilmesi olmalıdır. Bu hata, gücün nesneye, edilginliğin de o nesneye bakan kişiye yüklenrnesidir. Bu durumun düzeltilmesi, nesnenin kendi yüceliğini kendisini
gözlemleyenin edimine borçlu olduğunun kabul edilmesine bağlıdır. Hatta bu tanıma ediminin sezgisel ya da felsefi olmayanşekli tasavvur ettiğimiz gibi nesnenin dehşet verici bir şey olmadığı görüşüyle bağınttlı gücün hissedilmesi olacaktır. Geçmişte nesneyi yüceltip kendimizi küçük görürken, artık kendimizi yüceltir ve nesneyi küçük görürüz.
Yüce olandan gülünç olana doğru gerçekleşen bu tutum değişikliği herkesçe bilinen bir adımdır. Bir nesneyi gülünç bulmak, o nesnenin küçümsenmesini gerektirir. Benzer şekilde, bir
nesneyi yüce bulmak o nesneye karşı korkuyla karışık saygı duymayı gerektirir. Hatta gülme bazen küçük görmenin bir işareti olarak kabul edilir. Bu, meselenin kolaya kaçan bir açıklamasıdır. Hiç kimse kendisine gülünmesinden hoşlanmaz; ama doğa gülmeyi toplumsal eleştirinin içgüdüsel bir ifadesi olarak tasarlasaydı, bu amacı için oldukça hantal bir mekanizma üretmiş olacaktı. Gülme kuramı sanat felsefesine aittir ve gülmede bulduğumuz tatmin, estetik bir tahnindir ve bununla ilgisinde
komik olan güzelliğin bir biçimidir. Gelgelelim bu, nesneye değil de eylemi yapan özneye bağlı olmak adına estetik kalitenin hissedildiği bir güzellik biçimidir. Şu halde gülünç bir nesne illa ki güzel bir nesne değildir; ama olabilir de. Gülünçlük unsuru nwı en saf halinde göründüğü durumlarda, nesne çoğu zaman kesinlikle güzel olmayan bir şey olarak hissedilir. Bu nedenle komik olan her zaman çirkin olanın tuhaf bir hali olarak görülür ve bu çirkinlik estetik duyarlılığımızı zedelemez; onlara özel bir etkinlik çeşidi sunar. Böylesi bir tarumlama bir noktaya kadar isabetlidir; ama çirkinlikten uzak birçok şeyi eğlenceli bulmamız konusuna; hatta saldırgan, sinik ve cüretkar gülmenin yanı sıra dost caniısı ve sempatik gülmenin de var olduğu hususuna açıklık getirmede başarı sağlayamaz.
Sayfa 40Kitabı okudu
·
62 görüntüleme
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.