ÇÖKEN İSTANBUL / SUAT DERVİŞ Çöken İstanbul roman değil, aslında gazeteci olan Suat Derviş'in 1935 - 1937 yılları arasında yaptığı ve Cumhuriyet, Son Posta, Tan gazetelerinde yayınlanan röportajları. Bu dizi röportajların odak noktası İstanbul ve İstanbullular. Ama göz önündeki şaşalı İstanbul da değil. Suat Derviş yoksul, karanlık, hasta olmuş bir şehrin arka sokaklarında dolaşıp, gördüklerini, dinlediklerini kendi yorumlarını da katarak okurlara aktarmış. Bu röportajlarını, hayalden hakikate yönelişinin miladı sayan Derviş, bu söyleşilerden birkaç sene sonra 'İstanbul'un Bir Gecesi' ile çizeceği şehir panoramasının da eskizini yapmış oluyor. Bilindiği gibi her Derviş kitabının arkasında Suat Derviş'in hayatı, eserleri ile ilgili bir araştırmacının yazısı var. Daha öncede yazmıştım bu bölümler içinde; titizlikle yapılmış, özenilmiş, emek verilmiş, okuru bilgilendiren, doyuran yazılar yazan Serdar Soykan idi. Favorim Soykan ve Çiğdem İlker'in incelemelerinden sonra beğendiğim üçüncü yazı Pınar Öğünç'ün "Kalpli, Beyinli Bir Kayıt Cihazı" başlıklı yazısı oldu. Bu yazı biraz gerçekdışı, çünkü Öğünç, Derviş eserleri dışında kendi isteğini, hayalini kaleme almış. Hayali Derviş ile bir röportaj yapmak, eğer bu olabilseydi ne konuşurlardı, neden bahsederlerdi. Derviş ve kişiliğine, eserlerine, hayatına, fikirlerine farklı açıdan baktığı için ilginç ve keyifli bir yazıydı. Kitap yedi bölümden oluşuyor, her bölümde farklı amaçla yapılmış röportajlar var. "İstanbul Halkı Nerelerde Oturur?" adlı ilk bölümde bildiğimiz İstanbul ve İstanbulluların oturduğu yerler değil; bekar odaları olarak kiralanan eski hanlar, cami avlusunda kalanlar, depolarda yaşayanlar, surlar içinde baraka yapanlar gibi yersiz, yurtsuz, yoksullarla yapılan röportajlar var. "Düne Nazaran Nasıl Yaşıyoruz?" adlı ikinci bölümdeyse değişen yaşam koşulları hakkında yapılan söyleşiler yer alıyor. "Acı Bir Anket: Veremlilerle Konuştum" başlıklı üçüncü bölümde ise kapasitesi düşük yatak sayısı, kifayetsiz kalan ilaçlar ve yetersiz beslenme yüzünden tedavisi yapılamayan verem hastalarının dramı anlatılmış. Dördüncü bölüme ise "Günü Gününe Yaşayanlarımız" adı verilmiş. Bu bölümde ise çeşitli sebeplerle iş kazası sonucu sakat ve işsiz kalmış olan, geçim sıkıntısı çeken kişilerin anlattıkları yer alıyor. En uzun bölüm olan "Çöken Boğaziçi"nde ise boğaz köylerinde yaşayanların çektikleri ulaşım, altyapı, hastanesizlik gibi sıkıntılar anlatılmış. En sevdiğim bölüm burası oldu, bildiğim yerlerin geçmişini öğrenmek keyifliydi. Boğazın iki yakasında da yaşayanlarla yapılan röportajların sonunda Derviş'in bu görüşmelerden çıkardığı neticeler yer almakta. Küçük bir not; her ne kadar iki yaka köylüleri ıssızlıktan, ulaşım sıkıntısı ve pahalı toplu taşımadan bahsetse de en gözde yer Bebek. O dönemde bile Bebek, adı gibi gözbebeğiymiş. Altıncı bölümün adı "İstanbul'un Altında Kimler Yaşıyor?". İsminden de anlaşılacağı gibi bu bölümde; yeraltı dünyası konu ediliyor. Galata'daki izbe yerler, merdiven altları, batakhaneler, mahzenler, bodrumlarda yaşayan sefiller, esrarkeşler, kumarbazlar, hırsızlar, yankesiciler, eski sabıkalılarla birlikte işsiz, güçsüz, yersiz, yurtsuz yoksullarla konuşan Derviş, eski bir yankesici rehberliğinde yaptığı bu gezide gördüklerini anlatıyor. Son bölüm "Beyoğlu" adını taşımakta, tabii gündüz görünen yüzü değil, gece arka sokaklarda yaşananlar, yaşayanlar. Bu bölümde de Derviş, kendi gözlemlerini ve yorumlarını okura aktarıyor. Bu bölümü okumaya başlayınca hemen aklıma başrollerinde Tarık Akan ve Oya Aydoğan'ın olduğu 1987 yapımı Şerif Gören filmi; "Beyoğlu'nun Arka Yakası" geldi. Tabii sevgili yazarımız Ahmet Ümit'in "Beyoğlu'nun En Güzel Abisi"ni de unutmadık. Bu bölümde Deviş, kişiler kadar mekanlar ve yaşananlardan bahsediyor. O dönemdeki Beyoğlu'nda Rus, Alman, Macar gibi mültecilerden ve onlara hitap eden restoran ve kafelerden bahsediyor. İlk bölümler fazla hüzünlü olup, üzse de sonraki bölümler daha akıcı ve keyifliydi. Fırsat buldukça gurupla birlikte okuyamadığım diğer Suat Derviş kitaplarıyla okumaya devam.

Çöken İstanbulSuat Derviş · İthaki Yayınları · 202114 okunma

·

124 görüntüleme

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

Özgün Onat