Eser, bölümlerinin içeriğinden de anlaşılacağı üzere, tasavvuf tarihi için önemli bir kaynaktır. Özellikle 7./13. yüzyılda yaşamış Kalenderî, Haydâri, Rifâî ve Vefâî dervişleri için ilk elden kaynak durumundadır. Bu dervişlerden bahsederken onlara dair çok sayıda keramet nakletmektedir. Bu kerametlerin, devrin sosyokültürel yapısını aydınlatma hususunda, son derece önemli noktalara işaret ettiği muhakkaktır. Zira kerametlerin; oluştukları çevrelerin inanışlarını, kültürel simgelerini, yaşam bilgilerini, düşünce biçimlerini yansıtan bilgi kaynakları oldukları, bilinen bir gerçektir. Bu açıdan İbnu's-Serrâc'ın eserinin oldukça zengin malzeme içerdiğini söylemek mümkündür.⁵¹
İbnu's-Serrâc, eserini tasavvuf erbabını savunmak amacıyla kaleme almıştır. O, bu amaçla tasavvufa yöneltilen eleştirileri boşa çıkarmak için de kerametleri kullanmaktadır. Kerametler onun eserinde bir propaganda aracı görevi görmektedir. Bu husus, tasavvuf kültüründe, kerametlerin işlevlerini gösterme açısından önemlidir.
⁵¹ İbnu's-Serrâc'ın eseri, önemine rağmen araştırmacıların yeterli ilgisine mazhar olmamıştır. Ancak yine de eserden istifade edenler bulunmaktadır. 13./19. yüzyılın başlarında vefat eden ünlü Rifai şeyhi Ebu'l-Huda es-Sayyâdî, İbnu's-Serrâc'ın eserinden ilk faydalananlardan biridir. O, bazı Rifai şeyhlerinin hayat hikayelerini ve kerametlerini tezimize konu olan eserden faydalanarak tespit etmiştir. Bkz. Hızânet'l-İmdâd fî Ahbâri'l-Gavsi'l-Kebiri's-Seccâd, (Kahire: Matbaatu'l-Vaiz, 1908). Yine 14./20. yüzyılın ilk yarısında vefat eden Yusuf b. İsmail en-Nebhânî eserden ilk faydalananlardan biridir. O, mutasavvıfların kerametlerini derlemeyi amaçladığı Câmiu Kerâmâti'l-Evliyâ isimli kitabında İbnu's-Serrâc'ın eserinden oldukça geniş alıntılarda bulunmuştur. Ancak onun amacı mutasavvıfların kerametlerini derlemek olduğu için, İbnu's-Serrâc'ın verdiği bilgileri hiçbir katkı ve değerlendirme yapmadan oldukları gibi eserine almıştır. Bkz. Yusuf b. İsmail en-Nebhânî, Câmiu Kerâmâti'l-Evliyâi tah. İbrahim Atve İvaz, (Beyrut: Dâru'l-Marife, 2003), c. I-II. Modern araştırmacılardan eseri ilk kullananlardan biri Machiel Kiel'dir. Onun esere ilgisi, Sarı Saltuk hakkında yaptığı araştırmalarla sınırlı olmuştur. Sarı Saltuk hakkında yazdığı makalesinde eserden oldukça geniş alıntılar yapmış ve değerlendirmelerde bulunmuştur. Bkz. Machiel Kiel, "Sarı Saltuk: Pioner des Islama auf dem Balkan im 13. Jahrhundert," Aleviler/Alewiten, haz. İsmail Engin (Hamburg: Deutsches Orient Institut, 2000) c. I s. 253-303. Eserden istifade edenlerden biri de Ebu'l-Fazl Muhammed b. Abdullah el-Konevî'dir. O, Kalenderiler hakkında yazdığı kitabında, İbnu's-Serrâc'ın zikrettiği Kalenderî şeyhlerle ilgili bilgileri kullanmıştır. Oldukça titiz bir çalışma olmasına rağmen temelde Kalenderilerin sapkın oldukları iddiasını kanıtlamayı hedeflemiş olması, eserin bilimselliğini zedeleyen bir husus olarak göze çarpmaktadır. Ayrıca İbnu's-Serrâc'ın verdiği bilgilerin tarihsel koşullarla olan ilişkisi bütünüyle göz ardı edilmiştir. Bkz. es-Sûfiyyetu'l-Kalnderiyyetu.
Sayfa 25 - Kitap Yayınevi, İnsan ve Toplum Dizisi - 70, 2. Basım, Giriş
·
148 views
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.