Kitaptan aldığım notlara geçmeden önce zihnimde tortu şeklinde kalan düşünceleri paylaşmak istiyorum. Ethica’yı değerlendirirken “Teolojik, politik inceleme” ile birlikte okumak gerektiği kanaati oluştu bende. Tabi felsefe bir silsile olduğu için Platon ve Aristotales’den (Presokratlar ve Sokratesin düşüncelerini fragmanlar şeklinde bu iki filozoftan öğrendiğimiz için daha eskiye götürmüyorum) Spinoza’ya kadar gelen aktarımları ve hatta “Kutsal kitab”ı okumak gerekiyor. Dücane Cündioğlu ve Ahmet Arslan’ın anlatımlarından idrak ettiğim kadarıyla Spinoza hiçbir yerde zikretmese de (belki vardır ama ben bu iki kitabında bir atıf göremedim) fikirlerinin kaynağını Farabi’den alıyor. Farabi’nin “Südur” yani her birey, her şey Tanrıdan taşan su zerrecikleri misali oluştu düşüncesi Spinoza’nın Panteizim (Doğa tanrı) teorisi ile temelde aynı şey. Bununla birlikte Spinoza’dan öğrendiğim Oklid’in elemanları zihnimde bir çok taşın yerine oturmasını sağladı. İnsanlar en nihayetinde ispat bulmaya çalışıyor ya; Pisagor’dan başlayıp Oklid’in elemanları ile birlikte gelişen, büyüyen matematik ve bu bilime gönül vermiş insanlar “işte ispat burada” diye çığlıklar atıyor; Evrende bir harmoni, ahenk var bunu matematik ortaya koyuyor, hatta geometrinin ortaya attığı daire, üçgen, kare gibi şekiller evrende kendiliğinden var olmadığı halde bakın biz zihnimizde bu şekilleri tahayyül ediyor ve onlar üzerinden matematiksel bir çok doğruya ulaşıyoruz fikrini Ethica’nın yapısından öğrendim. Kutsal kitap (Tevrat, Zebur, İncil) eleştirisi ile vahye ve insan algısına dair ufuk açıcı şeyler öğrendim. Anlama yeteneğini kullanan insanların oluşturduğu adaletli bir devlette bireyin kul olmaktan çıkıp vatandaş olduğunu çok güzel anlatmış mesela. Edebi kişiliğimin bana kattığı "kelimelerin ardında yatan duyguları araştıran bilinçle" satır aralarına saklanmış aşk acısının Spinoza’yı Spinoza yapan şey olduğunu fark ettim. Garip değil mi? Yüz yıllara meydan okuyan bir kitabı değerli kılan temel şey samimiyet. Tanıştığımıza memnun oldum Spinoza. Sanırım bundan sonra sık sık görüşeceğiz.

EtikaBaruch Spinoza · Dost Kitabevi Yayınları · 20191,592 okunma

·

166 views

Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.

Gönderi

CEVAT YÖRÜR