NEP başlıklı makale
Bu kavram, Sovyet iktidarının 1921 ("savaş komünizmi" denilen dönemin sona ermesi) ile 1928 (ilk beş yıllık planın yürürlüğe girmesi) arasındaki ekonomik ve siyasi stratejisini betimler NEP, 1) hem sosyalist ekonomi içinde kapitalist sektöre (piyasa mekanizmalarına) bir alan açılmasıyla, 2) hem de proletarya ile köylülük arasındaki ittifaka verilen belirleyici önemle tanımlanır.
Lenin'in ve ardından Buharin'in NEP anlayışında, art arda gelen üç evre ayırt edilir. Mart ve Ekim 1921 arasında, NEP Lenin için bir yandan köylülükle, öte yandan da küçük sanayi ve yabancı büyük sermaye ile geçici bir uzlaşmalar paketidir; bu uzlaşmalar, dünya devriminin zaferi beklenirken Sovyet ekonomisinin yeniden inşası için gereklidir. Köylülükle ilgili olarak, tarım ürünlerine el konmasının yerini ürün olarak alınan vergi alır; bunun yanı sıra, köylülere ürettikleri malların değişiminde belirli bir özgürlük tanınır. Tüketim malları kıtlığını gidermek için, küçük sanayi ve ticaret alanlarında da bu değişimlere izin verilir. Nihayet, ağır sanayiyi harekete geçirmek ve yeniden canlandırmak için gerekli olan yabancı sermaye yatırımlarına izin vermek ve bunları teşvik etmek gerekir. Ayrıca bu son önlemin sınıf ile ilişkili stratejik bir hedefi vardır: sosyalizmin toplumsal tabanını oluşturacak güçlü bir proletaryanın gelişmesini sağlamak.
Bu önlemlerin ekonomik başarısızlığı, Ekim 1921'de Lenin'in NEP'in hedeflerini yeniden formüle etmesine yol açar. Artık bir yandan belirli bir devlet düzenlemesine tabi olsa da, mal ve para değişimlerinin maksimum düzeyde ve sürekli olarak genişletilmesi söz konusudur; ama öte yandan ve daha önemlisi, 1917'den beri, ortak düşman aristokrasiye karşıu, asıl olarak siyasi-askeri mücadele üzerine kurulmuş olan proletarya ile köylülük arasındaki ittifakın ekonomik temellerinin oluşturulması gerekmektedir. NEP, proletaryanın siyasi ve ideolojik önderliğini kabul ederken, aynı zamanda, köylülerin kendi özgül ekonomik çıkarlarını gerçekleştirilmesi sağlamalıdır. NEP çerçevesinde köylülüğün sosyalist (kolektif ve planlı) tarıma geçişini başlatması gereken ekonomik örgütlenme biçimi, kooperatiftir.
Lenin'in 1924'te ölmesinin ardından, özellikle tarım sektöründe ekonomik zorlukların sürüp gitmesi, Bolşevik Partinin, ekonomist Preobrajenski'nin temsil ettiği (Troçki önderliğindeki) "sol" kanadı ile Buharin'in önderliğindeki "sağ" kanadı arasında, NEP'in anlamı üzerine strateji tartışmalarının keskinleşmesine yol açtı.
Preobrajenski'ye göre öncelik, işçi sınıfının ve bizzat sosyalizmin olabilirlik koşulu olan üretici güçlerin gelişmesinin maddi zeminini oluşturan ağır sanayinin geliştirilmesine verilmeliydi. SSCB'nin eş zamanlı olarak sosyalist devrimi tamamlaması ve feodal bir ekonomiden, üretici güçlerin gelişmesi açısından kapitalizminkine benzer bir ekonomiye geçmesi gerekiyordu. Dolayısıyla, bir "ilk sosyalist birikim"i sağlayabilmek için, köylü üretiminden en yüksek düzeyde değer elde edilmeliydi; bunu gerçekleştirmek, ekonominin askerileştirilmesini ve köylülük içindeki kapitalist unsurlara, zengin köylülere ya da kulaklara karşı baskıcı bir siyasi mücadeleyi gerektiriyordu.
Buharin, toplumsal ve siyasi nedenlerle bu stratejiye karşı çıkar. Köylülük, SSCB nüfusunun ezici çoğunluğunu temsil ediyor, devrimin kitlesel tabanını oluşturuyordu ve Bolşeviklerin iç savaştaki zaferini mümkün kılan şey, işçiler ile köylüler arasındaki ittifaktı. Dolayısıyla, nüfusun çoğunluğunu sosyalizm davasına yabancılaştırmadan, köylülüğe karşı bir politika yürütülemezdi. Ekonomi politikasının en zorunlu kuralı bu ittifakı sürdürmek olmalıydı. Ayrıca, ekonominin askerileştirilmesi, Lenin'in daha 1923'te tehlikeli bir şekilde genişlediğini düşündüğü devlet aygıtının ve bürokrasinin güçlendirilmesi anlamına geliyordu; dolayısıyla, bu, devletin sönümlenmesi anlamına gelen proletarya diktatörlüğünün özünden vazgeçilmesi demekti. Buharin, bu yüzden, "piyasa aracılığıyla sosyalizme geçiş"i; yani kent ile kır arasındaki kalıcı bir piyasa ilişkisinin örgütlenmesini, zengin ve yoksul köylüler arasındaki kalıcı bir piyasa ilişkisinin örgütlenmesini, zengin ve yoksul köylüler arasındaki eşitsizliklerin giderilmesinin ve tarımsal üretimin makineleştirilmesiyle genel üretimin arttırılmasının tarım kooperatiflerine bırakılması önerdi.
Dolayısıyla, NEP üzerindeki tartışmalar, dar anlamıyla ekonomiyi aşan bir anlam taşıyordu. NEP, tam tersine, geçiş döneminin ekonomik ve siyasi sorunlarıyla, doğrudan doğruya sosyalizm kavramıyla ilgili temel bir teorik tartışmanın dikkat çekici bir tarihsel vesilesiydi. NEP dönemi, aynı zamanda, sosyalizmin Stalinist olmayan bir gelişiminin, otoriter sosyalizm karşısında devrimci bir alternatif olanağının ilk örneğiydi.
Sayfa 684 - Yordam KitapKitabı okudu
Yorum yapabilmeniz için giriş yapmanız gerekmektedir.